پیشینه تحقیق تربیت دینی و اصول و مبانی تربیت دینی و عوامل مؤثر در تربیت  دارای ۶۶ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

مقدّمه    ۷
۱-۱- واژه شناسی    ۸
۱-۱-۱- تعریف لغوی تربیت    ۸
۱-۱-۲- تعریف اصطلاحی تربیت    ۱۰
۱-۱-۳- اهمیت و ضرورت تربیت دینی دانش آموزان    ۱۲
۱-۱-۳-۱- نقش ایمان در تربیت دینی    ۱۵
۱-۱-۳-۲- جایگاه تربیت دینی و نقش آن در آرامش روان    ۱۷
۱-۲- اصول و مبانی تربیت دینی    ۱۹
مقدمه    ۱۹
۱-۲-۱- اصول و مبانی تربیت دینی    ۱۹
۱-۲-۱-۱- اصل سهولت    ۱۹
۱-۲-۱-۲- اصل تدریج    ۲۰
۱-۲-۱-۳- اصل مداومت و استمرار    ۲۱
۱-۲-۱-۴- اصل آگاهی بخشی    ۲۱
۱-۲-۱-۵- اصل تفاوتهای فردی    ۲۱
۱-۲-۱-۶- اصل اعتدال    ۲۲
۱-۲-۱-۷- اصل احترام    ۲۳
۱-۲-۱-۸- فراهم آوردن زمینه برای به فعلیت رسیدن تواناییهای بالقوهی فرد    ۲۳
۱-۲-۱-۹- توجه به سیر رشد کودکان و نوجوانان در ابعاد شناختی و عاطفی و تأثیر عامل سن در این رابطه    ۲۴
۱-۲-۱-۱۰- رابطهی تربیت دینی و عادت    ۲۵
۱-۲-۱-۱۱- توجه به رشد عقلی کودک و نقش تعقّل و استدلال در تربیت دینی    ۲۶
۱-۲-۱-۱۲- نقش الگو در تربیت دینی    ۲۷
۱-۳- عوامل مؤثر در تربیت    ۲۸
۱-۳-۱- عامل وراثت    ۲۸
۱-۳-۲- گزینش همسر    ۳۰
۱-۳-۳- بارداری    ۳۱
۱-۳-۴- شیر    ۳۲
۱-۳-۵- غذا    ۳۲
۱-۳-۶- خانه و خانواده    ۳۲
۱-۳-۷- رفاقت و معاشرت    ۳۳
۱-۳-۸- مدرسه    ۳۴
۱-۳-۹- اجتماع کلان    ۳۵
۱-۳-۱۰- رسانهها    ۳۷
۱-۳-۱۱- شغل و کار    ۳۷
۱-۳-۱۲- عبادت    ۳۸
۱-۴- دین    ۳۹
۱-۴-۱- واژهی دین از نظر لغت    ۳۹
۱-۴-۲- تعریف دین در اصطلاح    ۴۰
۱-۴-۳- تعاریف ماهوی دین    ۴۱
۱-۴-۴- تعاریف روانشناختی و جامعهشناختی از دین    ۴۲
۱-۴-۵- دین از نظر دانشمندان غرب    ۴۳
۱-۴-۶- شناخت حقیقت دین    ۴۴
۱-۵- تربیت دینی    ۴۶
۱-۵-۱- اهداف تربیت دینی در آموزش و پرورش    ۴۸
۱-۵-۲- مراحل تربیت دینی از دیدگاه حضرت رسول اکرم (ص)    ۵۰
۱-۵-۲-۱- مرحلهی سیادت    ۵۰
۱-۵-۲-۱-۱- میل شدید به بازی    ۵۰
۱-۵-۲-۱-۲- فرماندهی و ادارهی دیگران    ۵۱
۱-۵-۲-۲- مرحلهی اطاعت    ۵۲
۱-۵-۲-۲-۱- ادب پذیری    ۵۲
۱-۵-۲-۲-۲- آموزش پذیری    ۵۲
۱-۵-۲-۳- مرحلهی وزارت    ۵۳
۱-۵-۲-۳-۱- رشد جهشی احساسات    ۵۳
۱-۵-۲-۳-۲- گرایش به درستکاری    ۵۳
۱-۵-۲-۳-۳- شایستگی مشورت    ۵۴
۱-۵-۲-۳-۴- ابراز وجود    ۵۴
۱-۵-۳- اوصاف تربیت دینی    ۵۴
۱-۵-۳-۱- شمول و فراگیری    ۵۴
۱-۵-۳-۲- وحدت هدف و مسیر    ۵۵
۱-۵-۳-۳- اجتهاد پذیری    ۵۶
۱-۵-۳-۴- آینده گرایی    ۵۷
نتیجه بحث    ۵۷
۱-۵-۴- ریشههای تربیت ناپذیری دینی    ۵۸
۱-۵-۴-۱- آسیب های وراثتی    ۵۸
۱-۵-۴-۲- آسیب های محیطی    ۵۸
۱-۵-۴-۳- آسیب های ناشی از تغذیه    ۵۹
۱-۵-۴-۴- آسیبهای ناشی از مربیان    ۵۹
۱-۵-۴-۵- روشهای آسیب زا    ۵۹
فهرست منابع    ۶۱

 منابع

قرآن کریم، ترجمه فولادوند.

نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام.

آمدی تمیمی، عبدالواحدبن محمد، غررالحکم ودررالکلم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق.

راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق و ضبط محمد سید گیلانی، دارالمعرفه، بیروت، بی تا.

­ابن ا­بی الحدید المعتزلی، عزّالدین بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار احیاء الکتب العربیه، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.

ابن فارس، ابوالحسین، معجم مقاییس اللغه، به تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، الطبعه الثانیه، شرکه المکتبه و مطبعه ­الحلبی، مصر، ۱۳۸۹ ق.

ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، نسقه و علّق علیه و وضع فهارسه علی شیری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الاولی، ۱۴۰۸ ق.

حجتی، محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوازدهم، ۱۳۶۶ش.

طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن، ­التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی­تا.

طوسی، محمد بن الحسن، امالی، تحقیق مؤسسه البعثه، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق.

طوسی، نصیر­الدین محمد­بن حسن، اخلاق ناصری، به تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی، علیرضا حیدری، تهران، ا­نتشارات خوارزمی، چاپ دوم، ۱۳۶۰ش.

بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، الآداب، تحقیق ابوعبدالله السعید المندوه، بیروت، مؤسسه الکتب الثقافیه، ۱۴۰۸ق.

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ درآمدی برتعلیم و تربیت دینی اسلام (۱) فلسفه­ تعلیم و تربیت، بی­تا.

جعفری، محمد تقی، فلسفه­ی دین، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه­ی اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.

جوهری، اسماعیل­بن حمّاد، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، چاپ احمد عبدالغفورغفار،۱۴۰۷ق.

حر­انی، ابومحمد حسن بن علی بن حسین بن شعبه، تحف ا­لعقول عن آل الرسول، قم، مکتبه بصیرتی، ۱۳۹۴ ق.

حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، به تصحیح و تحقیق و تذییل عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی..

خمینی، روح الله، صحیفه امام، تهران، انتشارات امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.

داودی، محمد، سیره­ی تربیتی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت (ع): تربیت دینی، قم، مؤسسه­ی پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۳ش.

مقدّمه

تربیت یکی از مهمترین ابعاد تشکیل دهنده­ی بزرگترین سازمان تعلیم و تربیت کشور می­باشد؛ از سوی دیگر تربیت به عنوان یکی از مؤلفه­های اصلی فرهنگ و تمدن بشری است که همیشه پیوندی ناگسستنی با دین دارد. این امر سبب شده است که به آن به عنوان پرورش بعد معنوی و تربیت دینی نگاه ویژه­ای­ در جوامع آموزشی و دانشگاه­ها­ ایجاد شود. این نگاه باید جامع الاطراف باشدکه شامل تمام ابعاد و اصول تربیتی شود و یکی از ­ابعاد و اجزای آن بعد دینی است.

۱- واژه شناسی

بخش اول مقاله را به تعریف مفاهیم کلیدی  اختصاص می­دهیم. ابتدا تعریف لغوی واژگان، سپس تعریف اصطلاحی آنان آورده می­شود.

۱-۱-۱- تعریف لغوی تربیت

مفهوم واژه­ی تربیت بر پرورش دادن استعدادهای انسانی، یعنی فراهم کردن زمینه­ی رشد استعدادهای آدمی دلالت می کند. این واژه از ریشه(( ربو))که به باب تفعیل رفته است، به معنای زیادت و فزونی و رشد و برآمدن گرفته شده است؛[۱] وهمه­ی کاربردهای گوناگون از این ریشه، همین معنا را در­بردارد. ((ربو)) نفس عمیق و بلند را گویند که موجب برآمدن سینه است. ((ربوه)) یعنی سرزمین بلند و مرتفع.[۲] ((رابیه)) نیز به همین معناست.[۳] و ((ربا)) یعنی افزون شد و نمو کرد که در اصطلاح شرع مخصوص به افزون شدن سرمایه با غیر از سود شرعی است. ((اربیتان)) دو قسمت گوشت بن ران درقسمت کشاله ران را گویند که بالا می آید. ((اربی علیه)) یعنی بر او اشراف و احاطه یافت. ((ربیت الوالد فربا)) یعنی فرزند را تربیت کردم و ا­و رشد کرد.[۴]

در قرآن کریم همین معنا یعنی بزرگ کردن در مفهوم رشد جسمی آمده است:

((وَ قُل رَّبّ‏ِ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانىِ صَغِیراً))؛ اسراء/۲۴ و بگو: “پروردگارا، آن دو را رحمت کن چنان که مرا درخُردی ­پروردند” .”قَالَ أَ لَمْ نُرَبِّکَ فِینَا وَلِیدًا وَ لَبِثْتَ فِینَا مِنْ عُمُرِکَ سِنِین” ؛ شعراء/۱۸ “[فرعون‏] گفت: آیا تو را از کودکى در میان خود نپروردیم و سالیانى چند از عمرت را پیش ما نماند “.

بنابراین واژه ی ((تربیت)) با توجه به ریشه­ی آن به معنی فراهم آوردن موجبات فزونی و پرورش است و از این رو به معنی تغذیه­ی طفل به کار می رود.[۵] اما علاوه بر این تربیت به معنای ((تهذیب)) نیز استعمال شده که به معنی زدودن خصوصیات ناپسند اخلاقی است.[۶] گویا در این استعمال نظر بر این بوده است که تهذیب اخلاقی، مایه­ی ­فزونی مقام و سرشت معنوی است؛ از این حیث می­توان تهذیب را تربیت دانست.

راغب اصفهانی می­نویسد: ((رَبّیتُ)) تربیت کردم از واژه ((ربو)) است و گفته­اند اصلش از مضاعف یعنی ((رَبَّ ؛رَبَبَ)) بوده است که یک حرف آن برای تخفیف در لفظ به حرف (ی) تبدیل شده است؛ مانند ((تظننت)) که ((تظنیت)) شده است.[۷]

از فرهنگ­های لغت چنین بر می­آید که تربیت دارای سه ریشه می­باشد:

رَبا، یربوُ، رَبِیَ، یَربَیُ،ر َبَّ، یَربُّ.

اگر تربیت را از (ربا، یربو) بد­انیم، معنایش­ افزودن، پروراندن، برکشیدن، برآوردن، رویانیدن، تغذیه است.[۸]

و اگر تربیت برگرفته از (رَبِیَ، یَربَیُ) باشد، به معنای رشد کردن و برآمدن و قد کشیدن و بلند شدن می­باشد.[۹]

همچنین­ تربیت­ از ریشه­ی(ربَّ، یَربُّ) در معانی زیر آمده است: پروردن، سرپرستی و رهبری کردن، رساندن به فرجام، نیکو کردن، به تعالی و کمال رساندن، ارزنده ساختن، از افراط و تفریط درآوردن و به اعتدال بردن، استوار و متین کردن، و در نهایت اگر در مورد انسان به کار رود، جامع­ترین معنایش فرهیختن ا­نسان می­باشد.[۱۰]

لغویان تربیت را بیشتر با ریشه­ی (ربَّ، یَربُّ) تعریف کرده­اند؛ به عنوان مثال راغب اصفهانی تربیت را، ایجاد کردن حالتی پس از حالت دیگر در چیزی تا به حد نهایی و تام کمال خود برسد.[۱۱]

بیضاوی در تفسیر سوره­ی حمد، تربیت را به کمال رساندن و ارزنده ساختن ­اندک ا­ندک هر چیزی دانسته است.[۱۲] برخی دیگر از اهل لغت، رب و تربیت را از یک ریشه دانسته­اند و معتقدند معنای اساسی رب، همان تربیت است.[۱۳]

۱-۱-۲- تعریف اصطلاحی تربیت

((ربّ)) به معنای مالک ،خالق، صاحب، مدبّر، مربّی، قیّم، سرور و منعّم است و نیز اصلاح کننده­ی هر چیزی را ((ربّ)) گویند.[۱۴] بنابراین ((ربّ)) به معنای مالک و مدبّر و تربیت کننده است.

راغب اصفهانی می­نویسد: ((ربّ)) در اصل به معنای تربیت و پرورش است؛ یعنی ایجاد کردن حالتی پس از حالت دیگر در چیزی تا به حد نهایی و تام و کمال خود برسد.[۱۵]

آن­چه در تربیت روی می­دهد همین مفهوم است و البته نقش ایجادی در تربیت از آن ((ربُّ العالمین)) است و جز ا­و همه نقش اعدادی دارند. بنابراین، تربیت ایجاد مقتضیات و رفع موانع یعنی اعداد است تا ا­ستعدادهای انسان از قوه به فعل در آید و شکوفا شود؛ و چون در تربیت اسلامی مقصد و مقصود کمال مطلق است، می توانیم تربیت را چنین تعریف کنیم:

تربیت عبارت است از ایجاد مقتضیات و رفع موا­نع برای آن که استعدادهای انسان در جهت کمال مطلق شکوفا شود.

انسان موجودی است با استعدادهای شگفت و گرانقدر، چنان­که از رسول خدا (ص) روایت شده است: ((الناسُ معادنٌ کَمعادنِ الذَّهبِ وَالفضَّه)).[۱۶] ( مردم چون معادن طلاونقره هستند).  با این تعبیر باید آن­چه را که مانع شکوفایی استعدادهای ا­نسان است رفع کرد و زمینه­های مساعد را فراهم ساخت تا ا­ستعدادهای ا­نسان به فعلیت برسد و انسان متصف به صفات و کمالات الهی شود؛ و این تحول با اهتمام  و کوشش خود انسان میسر می­شود. در ا­سلام تربیت به معنای رشد و نمو و پرورش دادن است، [۱۷] هدایت کردن به طریق حق و کمال و صراط مستقیم، [۱۸] رساندن فرد به بلوغ و ادراک عقلی و حد تشخیص و تمییز حق از باطل، [۱۹]  تزکیه­ی نفس و پیراستن آن از آلودگی­ها و آراستن به فضائل و ملحق شدن به آداب اسلامی [۲۰]  و همچنین تربیت به معنای ­ادب کردن به آداب اسلامی است.

کورنو ا­ستاد دانشگاه و اقتصاد دان فرانسوی معتقد است : تربیت عبارت از به فعل در آوردن حالاتی است که در وجود آدمی به حالت قوه وجود دارد و اگر تربیت در میان نباشد، هرگز نمی­تواند از قوه به فعل درآید.[۲۱]

((پرورش عبارت است از جریانی منظم و مستمر که هدف آن کمک به رشد جسمانی، شناختی، روانی، اخلاقی، اجتماعی  یا به طور کلی رشد شخصیت پرورش یابندگان در جهت کسب هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای آن­ها است)) .[۲۲]

تربیت را می­توان رشد طبیعی و تدریجی و هماهنگ همه­ی نیروها و ا­ستعدادهای آدمی دا­نست.[۲۳]

تربیت ارایه­ی نوعی زندگی است که با ساخت شخصیت انسان مطابقت داشته و بر ارزش­های معنوی وی مبتنی است.[۲۴]

شهید مطهری تربیت را عبارت از: ((به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی می داند)) .[۲۵] تربیت عبارت است از پرورش کودک در تمام نواحی وجودی وی.[۲۶] همه­ی جنبه­ها و تمام نواحی وجود شامل ابعاد جسمانی، عاطفی، اجتماعی، عقلا­نی و معنوی شخصیت فرد می­شود. تربیت عبارت است از اداره و هدایت جریان ارتقائی و رشد بشر به منظور جهت دادنش به سوی کمال بی نهایت.[۲۷]

تربیت عبارت است از فراهم کردن زمینه­ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب.[۲۸]

واتسون روان شناس آمریکایی می­گوید: تربیت قادر نیست چنان­که اتومبیل می سازد به میل خود، هر نمونه­ی انسانی که خواسته باشد از قالب بیرون آورد. تربیت تنها در طی رشد طفل به گسترش قوای او مدد می کند.[۲۹]

۱-۱-۳- اهمیت و ضرورت تربیت دینی دانش آموزان

اسلام برای تعلیم و تربیت ارزش و اهمیت خاصی قائل است، طوری که هرجا از ارسال پیامبران سخن به میان آمده برنامه­ی اصلی آنان را تعلیم، تربیت و تزکیه بیان کرده است.

“لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُواْ عَلَیهِْمْ ءَایَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِن کاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِین” آل عمران/۱۶۴ “به یقین، خدا بر مؤمنان منت نهاد [که‏] پیامبرى از خودشان در میان آنان برانگیخت، تا آیات خود را بر ایشان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد، قطعاً پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند”.”هُوَ الَّذِى بَعَثَ فىِ الْأُمِّیِّنَ رَسُولًا مِّنهُْمْ یَتْلُواْ عَلَیهِْمْ ءَایَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الحِْکْمَهَ وَ إِن کاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ­مُّبِین”جمعه/۲؛  “اوست آن کس که در میان بى‏سوادان فرستاده‏اى از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد، و [آنان‏] قطعاً پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند”.

خداوند متعال برای انسان­ها مقرر فرموده است که با اختیار خود و با پیروی از دستورات پیامبران و برنامه­های آسمانی و همچنین با کوشش و تلاش پیگیر کسب تعلیم و تربیت کند تا به مقام شایسته­ی انسانی برسند؛ زیرا سرکشی غرایز حیوانی و ظلمات جهل و خواهش­های نفسانی را جز با تربیت صحیح و الهی نمی­توان مهار کرد.

امیر مؤمنان علی(ع) می­فرمایند:

((یَا أَسْرَى‏ الرَّغْبَهِ اقْصُرُوا [أَقْصِرُوا] فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْیَا لَا یَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِیفُ أَنْیَابِ الْحِدْثَانِ أَیُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا عَنْ أَنْفُسِکُمْ تَأْدِیبَهَا وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضِرَایَهِ [ضَرَاوَهِ] عَادَاتِهَا ))[۳۰]  ؛ (ای کسانی که اسیر هوای نفس هستید توقّف کنید؛ چرا که دلباخته ی دنیا را هیچ چیزی جز صدای دندانهای گرفتاریها نمی ترساند، ای مردم برای اصلاح نفس خویش ، خود اقدام کنید وان را از این که جرأت کند و به عادت های زشت آلوده شود به راه صلاح بر گردانید).

و همچنین در باره­ی رهبران و پیشوایان می­فرمایند: پیش از رهبری باید به تعلیم و تربیت خویش همت گمارند.

“مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم”[۳۱]؛( هرکس خود را پیشوای مردم نمود باید قبل ازآموختن به دیگران به تعلیم نفس خویش بپردازد و قبل از تأدیب زبانش به ادب کردن باطنش اقدام نماید و تعلیم کننده ینفس خویش و ادب کننده­ی آن جهت تکریم و احترام سزاوارتر است ؛ چون تعلیم دهنده­ی مردم و ادب کننده­ی آن­هاست).

مقدمه­ی تربیت، تعلیم است و هر تربیتی از راه تعلیم حاصل می شود و علم از دیدگاه آیات و روایات اهمیت شایانی دارد. قرآن کریم می­فرماید:

“قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُون” زمر/۹ ؛ “بگو: «آیا کسانى که مى‏دانند و کسانى که نمى‏دانند یکسانند؟”و نیز می­فرماید: “قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الْأَعْمَى‏ وَ الْبَصِیرُ  أَ فَلَا تَتَفَکَّرُون”؛انعام/۵۰ “بگو: «آیا نابینا و بینا یکسان است؟آیا تفکّر نمى‏کنید؟”.

مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر آیه­ی اول می­نویسد: ((مراد به حسب انطباق آیه بر مورد آن، علم به خدا و عدم آن است)).[۳۲]

در اصول کافی از امام باقر (ع) نقل شده است که درباره­ی این آیه فرموده­اند: (( ما دانایانیم و دشمنان ما نادانند و شیعیان ما اولوالالباب و صاحبان خردند))[۳۳].

منظور امام باقر (ع) از این که می­فرمایند دشمنان ما نادانند این نیست که آنان هیچ نمی­دانند و از هیچ علمی آگاهی ندارند، زیرا بسیاری از دشمنان اهل بیت (ع) چه در زمان حیات ا­ئمه (ع) وچه در زمان حاضر از علوم مختلفی آگاهی داشته و دارند؛ بلکه مقصود ایشان همان معرفت به خدا و علم توحید و خدا­شناسی می­باشد و صاحبان عقل (شیعیان) بر اثر تربیت دینی و مذهبی این مطلب را به خوبی درک می­کنند.

با توجه به تفسیر آیه­ی اول و حدیث منقول از امام باقر (ع) درباره­ی این آیه­، اهمیت و ارزش و ضرورت پرورش دینی بیش از پیش آشکار می­گردد. همان تربیتی که باعث قرار گرفتن آدمی در خط معصومین (ع) شده و او را به مسیر تقرب خداوند هدایت و رهبری می­نماید و به مقام قرب الهی و لقاء الله می­رساند و او را از دشمنان واقعی معصومین (ع) و خدا جدا می­نماید.

خداوند در سوره­ی انعام می­فرماید: “قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الْأَعْمَى‏ وَ الْبَصِیرُ  أَ فَلَا تَتَفَکَّرُون”؛انعام/۵۰ ؛ آیا کسی که به معرفت الهی بیناست با کسی که در کوری و ظلمت و جهل به سر می­برد یکسان است؟

علمی که بصیرت و بینایی می­آورد، علم و معرفت به خداست و آن­چه نادانی و کوری به دنبال دارد،  جهل به توحید و خداشناسی است. تفکّر در این مسائل شخص را هدایت می­کند و به او می­فهماند که کور باید از بینا و جاهل از عالم پیروی کند تا از چاه ظلمت و گمراهی نجات یابد.

حال چگونه انسان می­تواند به معرفت الهی بینا شود و به دانایی دست پیدا کند و به هدایت دیگران بپردازد و از علوم  و فنون و هنرهای مختلف برای معرفت حقیقی بهره جوید؟ آیا جز تربیت دینی راهی برای رسیدن به قرب الهی وجود دارد؟ و آن هم در یک نظام آموزشی و منسجم، مثل نظام آموزشی کشور ایران که در آن تمامی دانش­آموزان و کودکان معصوم دارای فطرتی حقیقت­جو و خدا طلب هستند، از آن بهره­مندگردند.

با توجه به آیات شریفه­ی مذکور و دیگر آیات مشابه موجود در قرآن کریم مشخص می­شود که مراد از علم درآیات مذکور، خداشناسی و معارف الهی است که این مهم نیز در سایه­ی تربیت دینی امکان­پذیر می­گردد؛­ حال باید دید چرا قرآن کریم به علم اهمیت می­دهد؟

۱-۱-۳-۱- نقش ایمان در تربیت دینی

مهم­ترین مواردی که اولیاء و مربیان در دعوت کودک به خوبی­ها و جلوگیری از مفاسد اخلاقی می­توانند از آن استفاده نمایند، ایمان به خدا، نبوت و معاد می­باشد. پیامبران نیز غالباً از این روش استفاده می­کردند. یعنی ابتدا انسان­ها را به سوی ایمان به خدا و نبوت و معاد دعوت می­نمودند و با ذکر براهین، ایمان آنان را تقویت می­کردند، آن­گاه از طریق ایمان، آنان را به انجام کارهای نیک و آراستن به مکارم اخلاقی و اجتناب از کارهای زشت و رذایل اخلاقی دعوت می­نمودند. البته چنین شیوه­ای از نهاد آدمی سرچشمه می­گیرد و مقرون به توفیق است. زیرا خداشناسی و توجه به مبدأ کائنات و علت العلل جهان هستی از فطریات عقل انسانی می­باشد.

یکی دیگر از خواسته­های عقلی انسان­ها، ایمان به معاد و زندگی پس از مرگ است که زندگی این جهان را هدف­دار می­سازد و آرامش­بخش و امیدوارکننده­ی دل آدمی است و از سوی دیگر برای تأمین آسایش و سعادت دنیوی و اخروی خود نیاز به یک برنامه­ی کامل، دقیق و جامع الاطراف دارد که روشن کننده­ی ضرورت نبوت و ارسال پیامبران است.

پایه و اساس دین مبین اسلام، ایمان به سه اصل خداشناسی، معاد و نبوت است. که این سه اصل از اصول عقاید مسلمانان می­باشد و حائز اهمیت فراوانی است؛ چون اولاً؛ خود همین عقیده و ایمان از علوم حقیقی است و موجب پرورش و تکامل نفس می­باشد و ایمان از اعمال و حرکات باطنی نفس می­باشد. ثانیاً؛ ایمان زیر بنا و منشأ صدور همه­ی اعمال نیک و عبادت­ها و احسان­ها و اخلاق حسنه است که در نفس اثر می­گذارد و آن را پرورش و تکمیل می­کند. ثالثاً؛ ایمان علاوه بر ثمرات اخروی، در همین جهان نیز موجب آرامش خاطر خواهد بود. بنابراین انسان مؤمن خدا را مالک هستی می­داند و به علم و قدرت و لطف او ایمان دارد و می­داند که فیوضاتش را از بندگان دریغ نمی­دارد و به او اعتماد و توکل دارد. پس پرورش ایمان و استفاده از آن یکی از شیوه­های مهم تربیت دینی است که اولیاء و مربّیان می­توانند از آن بهره گیرند.[۳۴]

[۱] ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، نسقه و علّق علیه و وضع فهارسه علی شیری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، الطبعه الاولی، ۱۴۰۸ ق، ج۵، ص۱۲۶٫

[۲]  ((وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْیم َ‏َوَأُمَّهُ ءَایَه ًو َءَاوَیْنَاهُمَا إِلىَ‏ رَبْوَهٍ ذَات ِقَرَارٍ وَ مَعِین)) مؤمنون/۵۰ ؛  “و پسر مریم و مادرش را نشانه‏اى گردانیدیم و آن دو را در سرزمین بلندى که جاى زیست و [داراى‏] آب زلال بود، جای دادیم”.

[۳] راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق و ضبط محمد سید گیلانی، دارالمعرفه، بیروت، ص۱۸۷٫

[۴] همان.

[۵] ربّی الولد:غذّاه و جعله بربو، الیسوعی، لوییس معلوف، بیروت، المطبعه الکاتولیک، المطبعه الخامسه، ۱۹۲۷م، ص۲۴۷٫

[۶] جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح: تاج اللغه وصحاح العربیه، بیروت، چاپ احمد عبدالغفورغفار،۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۲۵؛ ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرّم، لسان العرب، ج۵، ص۱۲۶٫

[۷] راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، پیشین.

[۸] المصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ش ، ج۴، ص۳۵٫

[۹] همان، ج۴،ص۳۵، به نقل ازابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، نسقه و علّق علیه علی شیری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

[۱۰] المصطفوی، حسن، پیشین، ج۴، ص۲۱٫

[۱۱] همان.

[۱۲] رفیعی، بهروز، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم تربیت و مبانی آن، انتشارات سمت، تهران،۱۳۸۱، چاپ اول، ج۳، ص۸۹، به نقل از انوار التنزیل واسرار التأویل، بیضاوی، قاضی ناصر الدین، ج۱، ص۱۰٫

[۱۳] همان.

[۱۴] ابن فارس، ابوالحسین، معجم مقاییس اللغه، به تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، الطبعه الثانیه، شرکه المکتبه و مطبعه ­الحلبی، مصر، ۱۳۸۹ ق، ج۲، صص۳۸۱-۳۸۲٫

[۱۵]  ((الرّبُ فی الاصلِ التربیهِ وهو: انشاءُ الشیءِِ حالاً فحالاً الی حدِّ التمامِ))، راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، پیشین، ص۱۸۴٫

[۱۶] محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، الطبعه الاولی، مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۴۰٫

[۱۷] جن/۱و۱۰، بقره/۲۵۶، کهف/ ۱۰٫

[۱۸] همان.

[۱۹] همان.

[۲۰] همان.

[۲۱] دیس، موریس، مراحل تربیت، ترجمه­ی علی محمد کاردان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم، ۱۳۶۸ش، ص۱۶٫

[۲۲] سیف، علی اکبر، روان شناسی پرورشی، تهران، انتشارات آگاه، چاپ نهم، ۱۳۷۲ش، ص۱۲٫

[۲۳] صدیق، عیسی، تاریخ فرهنگ اروپا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۴٫

[۲۴] شاتوژان و دیگران، مربیان بزرگ، ترجمه­ی ­غلامحسین شکوهی ، تهران، انتشارات دانشگاه، ۱۳۵۵ش، ص۳۵۸٫

[۲۵] مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، چاپ بیست و هفتم، ۱۳۷۵ش، ص۳۳٫

[۲۶] حجتی، محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوازدهم، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۶٫

[۲۷] قائمی، علی، زمینه­ی تربیت، تهران، انتشارات امیری،۱۳۶۲ش، ص۵٫

[۲۸] شکوهی یکتا، محسن، تعلیم و تربیت اسلامی (مبانی و روش ها) ، تهران، انتشارات ایران،۱۳۷۰ش، ص۴۰٫

[۲۹] همان، ص۴۰٫

[۳۰] ترجمه نهج البلاغه فیض الاسلام ، قصار ۳۵۱، ص۱۲۵۴۰٫

[۳۱] همان، قصار ۷۰، ص۱۱۷۲٫

[۳۲] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه­ی سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه­­ی مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۲۸۵٫

[۳۳] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، به تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق، ج۲، ص۲۶۰٫

[۳۴] امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، تهران، انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان، چاپ پنجم، ۱۳۷۹ ش، ج ۲، ص ۳۷٫

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.