پیشینه تحقیق درآمدی بر معرفت شناسی دارای ۵۶ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

۳-۱ پیشینه معرفت شناسی    ۶
۳-۲ تعریف  واژه معرفت در لغت واصطلاح:    ۶
۳-۲-۱ معرفت در لغت:    ۷
۳-۲-۲ معرفت در اصطلاح :    ۷
۳-۲-۳ مطلق فهم و آگاهی:    ۸
۳-۳ تحلیل معرفت :    ۸
۳-۴ واژه ی معرفت در نگاه کلی:    ۸
۳-۵ معرفت از منظر اندیشمندان مسلمان:    ۱۰
۳-۶ رای حکمای اسلامی بر معرفت:    ۱۰
۳-۷رویکرد متفکران مسلمان در معرفت شناسی    ۱۱
۳-۸معرفت دینی :    ۱۱
۳-۹ آغاز معرفت:    ۱۲
۳-۱۰جایگاه معرفت در نهاد آدمی:    ۱۲
۳-۱۱محور معرفت شناسی    ۱۳
۳-۱۲ عقل محور  معرفت شناسی    ۱۳
۳-۱۳ پیوند بین معرفت و تعریف از نظر ارسطو    ۱۳
۳-۱۴ گرایش حسی و تجربی فلاسفه بر معرفت    ۱۴
۳-۱۵معرفت شناسی و علم شناسی فلسفی    ۱۵
۳-۱۶ تمایز معرفت شناسی و علم شناسی فلسفی    ۱۶
۳-۱۷ ابزار معرفتهای بشری:    ۱۶
۳-۱۸ اقسام علم حضوری انسان:    ۱۷
۳-۱۹ ویژگی های علم حضوری:    ۱۸
۳-۲۰ معرفت حضوری و حصولی از نظر حکمای مسلمان:    ۱۸
۳-۲۱ قلمرو علم حضوری در انسان:    ۱۹
۳-۲۱-۱ علم حضوری:    ۱۹
۳-۲۱-۲ علم حصولی:    ۲۰
۳-۲۱-۳ تصدیق:    ۲۰
۳-۲۱-۴ تصدیق جزمی :    ۲۰
۳-۲۲ بنیانگزاران و متفکران بزرگ معرفت شناسی:    ۲۱
۳-۲۳ معرفت های یقینی دینی:    ۲۱
۳-۲۴ انواع معرفت های یقینی:    ۲۱
۳-۲۵ از نظر عارفان معرفت بر دو نوع است :    ۲۳
۳-۲۶ نظر عقلیون در باب معرفت:    ۲۴
۳-۲۷ حقیقت عقل از نظر فلاسفه و متکلمان:    ۲۵
۳-۲۸ عقل نظری و عقل عملی:    ۲۶
۳-۲۹ نظر ابن سینا بر معرفت شناسی:    ۲۷
۳-۳۰ نظر نصیر الدین طوسی بر معرفت شناسی:    ۲۷
۳-۳۱ نظر فخر الدین رازی:    ۲۸
۳-۳۲ تعریف ، ابزار و حوزه ی معرفت دینی بر اساس اندیشمندان اسلامی:    ۲۹
۳-۳۲-۱ معنای معرفت دینی:    ۲۹
۳-۳۲-۲ ابزار معرفت دینی:    ۳۰
۳-۳۳ انواع معرفت از نظر اسپینوزا:    ۳۱
۳-۳۴ امکان معرفت:    ۳۳
۳-۳۵ معرفت شناسی و علم منطق:    ۳۴
۳- ۳۶تمایز معرفت شناسی و منطق    ۳۵
۳-۳۷ معرفت شناسی و علم روان شناسی:    ۳۶
۳-۳۸ معرفت شناسی و روان شناسی ادراک    ۳۶
۳-۳۹ معرفت شناسی و علم فلسفه دین:    ۳۷
۳-۴۰ معرفت شناسی ، فلسفه ی اخلاق و فلسفه ی دین:    ۳۸
۳-۴۱ توجه به معرفت شناسی در یونان باستان:    ۳۹
۳-۴۲ توجه به معرفت شناسی در قرون وسطی    ۴۱
۳-۴۳ توجه به معرفت شناسی در فلسفه جدید    ۴۱
۳-۴۴ معرفت شناسی مطلقی و معرفت شناسی مقیّد    ۴۲
۳-۴۵ رویکردهای گوناگون در معرفت شناسی مطلق    ۴۳
۳-۴۶ معرفت شناسی مدرن    ۴۶
۳-۴۷ تفاوت معرفت شناسی قدما با معرفت شناسی معاصر    ۴۸
۳-۴۸ دیدگاه های فلاسفه اروپایی در باب شناخت و معرفت    ۴۹
۳-۴۹ معرفت شناسی و دانش های همگن    ۴۹
۳-۵۰ تمایز معرفت شناسی و علم النفس    ۵۰
۳-۵۱ تمایز معرفت شناسی با فلسفه ی علوم    ۵۱
۳-۵۲ پیشینه معرفت شناسی با نگاه اجمالی    ۵۲
۳-۵۳ نقش حس و عقل در معارف بشری:    ۵۳
۳-۵۴ تعارض معرفت های دینی با دیگر معرفت های بشری:    ۵۳
۳-۵۵ تعریف معرفت دینی:    ۵۴
فهرست منابع و مآخذ:    ۵۵

منابع :

قرآن کریم

حسین زاده، محمد، درآمدی بر معرفت شناسی و مبانی معرفت دینی، ۱۳۷۹، تهران.

حسین زاده، محمد، پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، ۱۳۸۲، تهران، انتشارات امام خمینی (ره) چاپ صدف.

فعالی، محمد تقی، ‌درآمدی بر معرفت شناسی دینی و معاصر ،۱۳۷۷، ج اول، تهران، انتشارات معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.

فعالی،‌محمد تقی، معرفت شناسی دینی،‌۱۳۸۰، تهران، خدمات پژوهشی میهن.

فنائی اشکوری، محمد ، علم حضوری ،۱۳۷۵، چاپ اول، قم، انتشارات موسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی (ره).

مصباح، محمد نقی، آموزش فلسفه ،‌۱۳۷۹‌،تهران،‌نشر دانشگاه،‌ج ۱٫

طباطبایی، سید محمد حسین، نهایه الحکمه، ۱۴۰۴ موسسه النشر الاسلامی.

طوسی،‌نصیرالدین،‌اساس الاقتباس، ‌۱۳۶۱،تصحیح مدرس رضوی،‌تهران،‌انتشارات دانشگاه تهران.

کانت،‌ایمانوئل،‌ تمهیدات ۱۳۶۷،ترجمه غلامعلی حداد عادل، تهران،‌مرکزنشر دانشگاهی.

سجادی، سید جعفر، فرهنگ علوم عقلی،۱۳۴۲، تهران، انتشارات کتابخانه ای ابن سینا.

سجادی،‌سید جعفر، ‌فرهنگ اصطلاحات عرفانی سجادی،‌۱۳۷۶،چاپ دوم، تهران.

فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر صافی، ۱۳۷۶، ترجمه محمد باقر ساعدی، تهران.

کاشانی، کمال الدین عبدالرزاق، ‌«لطائف الاعلام فی اشارات اهل الالهام» ۱۳۷۸،به تصحیح مجید هادی زاده،‌تهران، چاپ اول،‌مرکز نشر میراث مکتوب.

کاشانی، م، اصطلاحات صوفیه۱۳۸۰، ترجمه محمد خواجوی، تهران، انتشارت جامی.

جوادی آملی، عبداله، معرفت شناسی در قرآن ، ۱۳۷۴، ‌قم، دفتر انتشارات اسلامی.

حسن زاده آملی، حسن، انسان کامل از دیدگاه قرآن، ۱۳۶۲، تهران، انتشارات موسسه مکاتباتی ، اسلام شناسی.

حسن زاده آملی، حسن، شرح فصوص الحکیم خوارزمی، ۱۳۷۷، قم، دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

حنبلی ابن عماد، عبدالحی بن احمد‌شذرات الذهب فی اخبار من ذهب،‌، ۱۳۵۱هـ.ق،مصر، ج۵٫

 ۳-۱ پیشینه معرفت شناسی

معرفت شناسی قدمتی بس دیرین دارد. عمده ترین مباحث آن ، نظیر مسئله امکان معرفت و بررسی ادعاهای شکاکان و نسبیت گرایان ، مسئله راهها و ابزارهای معرفت انسان مبحث علم ما به جهان خارج مسئله عقلگرایی یا حس گرایی در عصر یونان باستان مطرح گردیده و در عصرهای بعد دنبال شده است. علیرغم این که مباحث معرفت شناسی عمدتاً قدمتی دیرین دارند، دیر زمانی نیست که به صورت دانشی مستقل مدون شده اند.[۱]

کمتر فلسفه ای را می توان یافت که نسبت به مسائل و مباحث معرفت شناسی غفلت ورزیده بی توجه باشد در منطق و فلسفه ی اسلامی ، مباحث معرفت شناسی در ابواب گوناگونی بطورپراکنده مطرح شده که میراثی گرانبها و سرمایه ای راهگشا ، به ویژه در مباحث معرفت شناسی معاصر است. خوشبختانه در عصر حاضر بسیاری از مباحث معرفت شناسی در فلسفه اسلامی به صورت دانش مستقل و جداگانه ای تدوین و نگاشته شده است ، علامه طباطبایی در این امر پیشگام هستند.[۲]

 ۳-۲ تعریف  واژه معرفت در لغت واصطلاح:

واژه ی « معرفت » و معادلهای آن در زبان فارسی و عربی به معنای آگاهی ، شناخت و ادراک است . این واژه اصطلاحاً در علوم اسلامی ، نظیر منطق ، فلسفه و اصول ؛ معانی و کاربردهای متعددی دارد فیلسوف مسلمان در معرفت شناسی از میان معانی متعدد و کاربردهای گوناگون معرفت معنای لغوی آن را که مطلق آگاه و شناخت است ، لحاظ کرده و آن را به کار برده اند.

از اینرو ، در معرفت شناسی ها منظور از معرفت مطلق آگاهی و شناخت است ، اعم از اینکه معرفت با واسطه باشد یا بدون واسطه ، مفهوم باشد یا گزاره . البته می توان بحث را به پاره ای از اقسام معرفت اختصاص داد و درباره ی نوعی از آنها بحث کرد سر آن این است که تعیین گستره و قلمرو معرفت شناسی تابع وضع و قرارداد است. از آنجا که معرفت شناسی در صورتی کامل و جامع است که همه ی اقسام معرفت را ارزیابی کند ، بهتر است که از معرفت در معرفت شناسی ، مطلق علم و آگاهی اراده شود.( حسین زاده،۱۳۷۹، ۱۸).

معرفت :دانشی است که درباره ی حقیقت معرفت انسان ، راههای دستیابی به آن ، تعیین معیار صدق و کذب ( ارزش شناخت ) بحث می کند.[۳]

۳-۲-۱ معرفت در لغت:

در مباحث معرفت شناسی چند واژه مترادف به کار می روند که همگی دلالت بر موضوع این شاخه از دانش دارند ؛ واژگان « معرفت » ، « علم » ، « فهم » ، « دانش » ، « ادراک »
« شناخت » ، واژگان مورد اشاره اند که همه ی آنها به یک معنا به کار می روند . [۴]البته مترادف بودن این کلمات در حوزه ی معرفت شناسی است و چه بسا در حوزه های دیگر معانی دیگر و غیر مترادفی داشته باشند.

علم در لغت عربی به معنایی وسیع به کار می رود به گونه ای که هم دربردارنده ی اقسام گوناگونی آگاهی است و هم دربردارنده ی مهارتها و فنون مختلف است. اقسام آگاهی از سنخ شناخت و بینش هستند ولی مهارتها از سنخ کنش اند ، یعنی چنان نیست که یک مهارت صرفاً با آگاهی و دانستن فراچنگ آید ، بلکه علاوه بر نوعی شناخت و آگاهی ، تمرین و ممارست عملی نیز لازم است تا یک مهارت شکل گیرد. مثلاً شنا کردن نوعی مهارت است که تنها با شرکت در کلاسهای آموزش شنا و شنیدن توضیحات مربیان به دست نمی آید ، بلکه بایست آموزشهای نظری در عمل هم پیاده شوند تا کارآموز در نهایت ، به یک شناگر تبدیل شود. از جمله شواهد کاربرد ؟

فراخ واژه علم فرمایش پیامبر اسلام (ص) است که فرمود :« علموا اولاد کم السباحه و الرمایه » [۵]که از ریشه ی « علم » بر می آید درباره ی آموزش دو مهارت شنا و تیر اندازی به کار رفته است . مهارتهایی که صرفاً از قبیل دانستن نبوده و نوعی کنش بدنی هم به حساب می آیند.

واضح است که معرفت شناسی از مهارتها و فنون بحث نمی کند و تنها به آگاهی و شناخت می پردازد .[۶] از اینرو باید به سراغ اصطلاحات گوناگون علم برویم تا پس از بررسی آنها ، معنا و اصطلاح مورد نظر در معرفت شناسی را شناسایی کنیم.

۳-۲-۲ معرفت در اصطلاح :

علم و معرفت دارای معانی اصطلاحی گوناگونی است که ذیلاً به آنها اشاره می کنیم :

۳-۲-۳ مطلق فهم و آگاهی:

بر اساس این اصطلاح ، علم عبارت است از مطلق فهم و آگاهی و به همین روی ، هم در برگیرنده ی علم حصولی است . هم در برگیرنده ی علم حضوری . چنانکه پیداست گستره ی این معنا از علم ، کمتر از معنای لغوی پیش گفته است شامل مهارتها نمی شود و این دو مفهوم  « علم حصولی » و « علم حضوری » که زیر مجموعه ی این اصطلاح اند چه معنایی را افاده می کنند؟[۷]

در پاسخ باید گفت : فهم و آگاهی ما دو گونه است : گاهی میان ما و آنچه می فهمیم و نسبت به آن آگاهی پیدا می کنیم واسطه ای وجود ندارد و خود واقعیت مورد شناسایی بی هیچ واسطه ای نزد ما حضور پیدا می کند مانند زمانی که مثلاً چندین ساعت دسترسی به غذا نداشته ایم که در آن صورت با تمام وجود گرسنگی را احساس می کنیم. یک وقت هم آگاهی ما از چیز با واسطه گری تصویر آن چیز است و در واقع ، ما ارتباط مستقیم و بی واسطه با شیء مورد شناخت نداریم بلکه آنچه بی واسطه معلوم ما قرار می گیرد خود همان تصاویر است و اشیای بیرونی را از طریق این تصاویر که مانند آینه عمل می کنند مشاهده می کنیم ، مانند وقتی که تازه غذا خورده و کاملاً سیر هستیم ولی دوستمان همانند زمانی نیست که خود گرسنه بودیم و با تمام وجود آن را حس می کردیم ، بلکه الان صرفاً عکس و تصویری از گرسنگی در ذهنمان پدید می آید که حکایتگر گرسنگی دوستمان است. ( اشکوری ، ۱۳۷۵ ، ۵۶)

۳-۳ تحلیل معرفت :

مساله تحلیل یا تعریف معرفت یکی از مباحث دشوار و مورد اختلاف در معرفت شناسی معاصر است از آنجا که بررسی واژه معرفت و واژه های مترادف یا معادل آن ممکن است نقش مهمی در روند بحث داشته باشد لازم است ابتدا نگاهی گذرا به این واژه بیفکنیم و مروری بر کاربردهای آن در زبان فارسی ، عربی ، انگلیسی و یونانی داشته باشیم.

۳-۴ واژه ی معرفت در نگاه کلی:

در فارسی ،« واژه های معرفت و علم به معنای آگاهی ، شناخت و ادراک است »[۸]. بلکه  می توان گفت : در عربی نیز واژه های علم و معرفت مترادف بوده ، معنای واحدی دارند البته در زبان عربی تمایز بسیار دقیقی میان علم و معرفت دیده می شود.بر اساس این تمایز ، واژه ی « علم » شمول بیشتری دارد اما واژه ی « معرفت » از آن خاص تر و محدودتر است :« هر معرفتی علم است ولی هر علمی معرفت نیست . واژه ی معرفت هنگامی به کار می رود که معلوم و دانسته از غیر آن تمییز یافته باشد اما در کاربرد علم این نکته ملحوظ نیست ، معلوم خواه از غیر خود به تفصیل تمییز یابد یا نه درمورد آن علم به کار می رود».[۹]

معرفت اصطلاحاً در علوم اسلامی – نظیر منطق ، فلسفه و اصول – معانی یا کاربردهای گوناگونی دارد که بدین شرح است :

۱- مطلق آگاهی و ادراک ، اعم از تصور و تصدیق ، با واسطه و بی واسطه ( علوم حصولی و حضوری)

۲-تصور یا مفهوم بر حسب این اصطلاح ، تصور را « معرفت » می نامند و در مقابل تصدیق را « علم » می گویند.

۳- ادراک جزیی در مقابل ادراک کلی ، براساس این اصطلاح ، ادراک جزیی را «معرفت» می نامند و در مقابل ادراک کلی را « علم » می گویند

۴- ادراک جزیی از روی دلیل که آن را « معرفت استدلالی » می نامند.

۵- یادآوری ، یعنی به یادآوردن دانسته ای که فراموش شده است.

۶- ادراک مسبوق به جهل ، برحسب این اصطلاح نمی توان گفت خداوند معرفت دارد اما می توان گفت او دارای علم است.[۱۰]

علم و شناخت نیز اصطلاحاً در علوم اسلامی معانی یا کاربردهای گوناگونی دارد:

۱- مطلق ادراک و آگاهی ، اعم از حضوری و حصولی.

۲- مطلق علم حصولی ، اعم از تصور و تصدیق.

۳- مطلق تصدیقی ، چه یقینی و چه ظنی.

۴- تصدیق یقینی.

۵- صورتها و مفاهیم ذهنی در مقابل تصدیقات.

۶- ادراک کلی.

۷- ادراک مرکب ، اعم از تصور و تصدیق ، در مقابل ادراک بسیط.

۸- ملکه.[۱۱]

۹- مجموعه ی قضایای مرتبط با هم که مجموعه ی واحدی را تشکیل می دهند اعم از اینکه آن قضایا کلی باشند یا شخصی ، حقیقی باشند یا اعتباری . برحسب این اصطلاح ، علم همه ی معرفتهای بشری حتی تاریخ و جغرافیا و علوم اعتباری ، مانند ادبیات را نیز در بر
می گیرد.

۱۰-مجموعه ی قضایای حقیقی و غیر قرار دادی مرتبط با هم ، با قید « کلی »دانشهای شخصی و با قید « حقیقی » دانشهای قراردادی از این کاربرد خارج می شوند و این اصطلاح صرفاً  به دانش های کلی غیر قراردادی اختصاص می یابد.

۱۱-«مجموعه قضایای حقیقی که از راه حواس بطور مستقیم یا غیر مستقیم ، قابل اثبات است و این کاربرد معادل واژه «science» است که به دانش های تجربی اختصاص دارد و دانش های عقلی نظیر علوم ریاضی و فلسفی از آن خارج است »و …[۱۲]

اکنون ، پس از نگاهی گذرا به معانی لغوی و اصطلاحی واژه های « علم » و معرفت در می یابیم که در پاره ای از این معانی یا کاربردها علم و معرفت معنای واحدی دارند اما درپاره ای دیگر از این معانی یا کاربردها علم و معرفت با یکدیگر تمایز داشته بلکه در مقابل یکدیگر به کار می روند از جمله در یک کاربرد یا اصطلاح ، علم در مورد ادراک  کلی به کار می رود ولی معرفت در مورد ادراک جزیی . در کاربرد دیگری ، معرفت در مورد تصور استعمال می شود و علم در باب تصدیق . بلکه با تتبع در می یابیم که علم و معرفت را بر اساس برخی از این کاربردها یا اصطلاح ها تعریف کرده اند.

۳-۵ معرفت از منظر اندیشمندان مسلمان:

معرفت از منظر اندیشمندان مسلماً به معنای عامی دارد که شامل هر شناختی – اعم از شناخت با واسطه و بدون واسطه ، مفاهیم و گزاره ها – می شود بدین ترتیب معرفت از منظر آنها مطلق آگاهی و شناخت است و همه ی اقسام شناخت را در بر می گیرد. چنین اصطلاحی بر اساس وضع و قرارداد بنیان یافته و قابل تضییق است.[۱۳]

۳-۶ رای حکمای اسلامی بر معرفت:

اکثر حکمای اسلامی را رای بر این است که انسان قبل از حواس هیچ نوع معرفت بالفعل حصولی ندارد . هیچ تصوری ( علم حصولی ) از چیزی حتی از خود و حالات نفسانی اش ندارد و اگر ذهن را عالم صور اشیاء بدانیم خواهیم گفت که نفس در ابتدا فاقد ذهن است . این مرتبه از نفس را مرتبه ی عقل هیولانی می گویند ، چون خالی از هر صورت عقلی است ، اما قوه ی پذیرش آن را دارد. لذا می توان گفت در فلسفه ی اسلامی هیچ نوع علم ذاتی ما تقدم آنگونه که مکتب های عقل گرای غربی میگویند برای نفس ثابت نیست. در این جا مناسب است نصوصی را به منظور باز نمود مطلب و به عنوان شاهد تاریخی نقل و بررسی کنیم.(اشکوری، ۱۳۷۵، ۱۶۵).

[۱] – درآمدی بر معرفت شناسی و مبانی معرفت دینی، محمد حسین زاده، ص ۱۷٫

[۲] – ر.ک: نهایه الحکم، محمد حسین طباطبایی، انتشارات جامعه مدرسین قم، ۱۳۶۲، ص ۲۳۰٫

[۳] – همان منبع، ص ۵۲٫

[۴] -درآمدی بر معرفت شناسی، غلامرضا فیاضی، ص ۵۳٫

[۵] – وسائل الشیعه، ج۱۷، باب ۱۰۵، روایت ۲۲۶۸۹، ص ۳۳۱٫

[۶] – درآمدی بر معرفت شناسی محمد تقی فعالی، ص ۵۴٫

[۷] – محمد فنایی، اشکوری، علم حضوری، ص ۵۵٫

[۸] – ر. ک: فرهنگ معین، محمد معین، واژه های معرفت و علم، در شرح معانی واژه علم چنین آمده است ۱- دانستن،
۲- یقین کردن ۳- معرفت و دانش ، مقابل ظن ، جهل، ۴- یقین، ۵- هر چیز دانسته و معلوم ، ۶-…

[۹] -ر. ک: التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، حسن المصطفوی،‌واژه های علم و معرفت.

[۱۰] – ر.ک: المباحث المشرقیه، فخر الزمان،‌ج ۱،ص ۳۶۷٫

[۱۱] -ر.ک: فرهنگ معارف اسلامی و سید جعفر سجادی، ج۳، ص ۸۹٫

[۱۲] -ر.ک: آموزش فلسفه ، استاد محمد تقی مصباح، ج ۱، درس چهارم.

[۱۳] – پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی، معاصر، محمد حسین زاده، ص ۲۳۴٫