پیشینه تحقیق تاریخچه ی تجربه ی دینی در الهیات مسیحی و سنت عرفان اسلامی و چیستی تجربه ی دینی  دارای ۹۵ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

فصل اول    ۶
تاریخچهی تجربهی دینی در الهیات مسیحی و سنت عرفان اسلامی    ۶
تعریف تجربه دینی    ۱۲
خصوصیات تجربهی دینی    ۱۴
رفع یک شبهه    ۱۵
متعلق تجربه دینی چیست؟    ۱۷
انواع تجربهی دینی    ۲۰
۱- تجارب تفسیری:    ۲۰
۲- تجارب شبه حسی:    ۲۱
۳- تجارب وحیانی:    ۲۱
۴- تجارب احیاگر:    ۲۲
۵- تجارب مینوی:    ۲۳
۶- تجارب عرفانی:    ۲۴
تقسیمی دیگر برای تجربه دینی    ۲۴
کاربردهای تجربه دینی    ۲۶
رفع یک شبهه    ۲۸
خلاصه    ۳۱
فصل دوم    ۳۲
چیستی تجربهی دینی    ۳۲
مقدمه    ۳۲
دیدگاه متفکران غربی دربارهی تجربه دینی    ۳۳
اول: نظریهی احساسی، عاطفی:    ۳۳
نقد و بررسی تجارب عاطفی احساسی:    ۳۵
دوم: نظریهی ادراکی، شناختی:    ۳۶
نقد و بررسی تجارب ادراکی، شناختی:    ۳۷
سوم: نظریه تفسیری    ۳۹
نقد و بررسی تجربه تفسیری:    ۴۰
دیدگاه عرفای اسلامی    ۴۱
تعریف مکاشفه یا تجربهی دینی    ۴۱
راههای شناخت از دید عارف    ۴۲
مراتب درک خدا در تجربه دینی    ۴۴
چرا تجربه دینی و مکاشفهی ذات خداوند محال است؟    ۴۶
نقش تجربهی حسی در شناخت امر قدسی    ۴۸
انواع معرفت در عرفان    ۵۱
فتح و فتوحات    ۵۴
مشاهده و مکاشفه    ۵۵
اقسام مکاشفه    ۵۷
نقش خیال در تجربهی دینی    ۵۹
مشاهدات عارف در رؤیا    ۶۱
محتوای کشف عارف    ۶۳
عرفاء و تکلم بشر با خداوند    ۶۸
تکلم بشر با ارواح و انسانهای برزخی    ۷۰
مکاشفات و عقل    ۷۲
دیدگاه فلاسفه اسلامی    ۷۶
انواع ادراک و تعداد عوالم از دید ملاصدرا    ۷۷
مراتب تجربه دینی و درک یقینی    ۸۰
مراتب کمال عقل نظری و عملی برای درک حقایق    ۸۲
موانع مکاشفه و تجربهی دینی از دید ملاصدرا (حجابها)    ۸۳
جایگاه معرفتی تجربه دینی در هندسه معرفتی    ۸۶
خلاصه    ۹۰
منابع    ۹۱

منابع

نائل جبوری، نظله احمد، خصائص التجربه الصوفیه، ناشر باب الحکمه بغداد در ۲۰۰۱

کاپلستون فردریک، تاریخ فلسفه ج۱ یونان و روم، نشر سروش ترجمه جلال الدین مجتبوی، ۱۳۸۰

————، تاریخ فلسفه ج۶، از ولف تاکانت، نشر سروش ترجمه اسماعیل سعادت، ۱۳۸۰

————، تاریخ فلسفه، ج۷، ترجمه داریوش آشوری انتشارات سروش، ۱۳۸۲ تهران

———— تاریخ فلسفه ج۵، از هابز تاهیوم، مترجم امیر جلال الدین اعلم، انتشارات سروش ۱۳۶۲

خوارزمی، تاج الدین حسین، شرح فصوص الحکم، ابن عربی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، چاپ ۱۳۷۹

شیرازی صدرالدین محمد، الشواهد الربوبیه، تصحیح جلال الدین آشتیانی، چاپ چهارم ۱۳۸۶، نشر بوستان کتاب

——–، الحکمه المتعالیه، چاپ بیروت نشر دار احیاء التراث العربی ۲۰۰۲

قائمی نیا علیرضا، وحی و افعال گفتاری، نشر انجمن معارف اسلامی ایران ۱۳۸۱

———، تجربه دینی و گوهردین، نشر بوستان کتاب قم ۱۳۸۱

فاخوری حنا و خلیل جر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، مترجم عبدالمحمد آیتی، نشر علمی، فرهنگی، ۱۳۸۱

ملکیان مصطفی، و دیگران، تجربه دینی در نظر خواهی از دانشوران، ویژه‌نامه نقد و نظر سال ۶ و ۷ ، شماره سوم و چهارم نشر دفتر تبلیغات اسلامی قم ۱۳۷۹

کربن هانری، تخیّل خلاّق در عرفان ابن عربی، ترجمه انشاء الله رحمتی، انتشارات جامی ۱۳۸۴ تهران

کلینی محمد بن یعقوب، الکافی انتشارات علمیه اسلامیه، ۱۳۴۸

نراقی احمد رساله دین شناخت. نشر طرح نو ۱۳۸۷

ابن خلدون عبدالرحمن، مقدمه ابن خلدون، دارالفکر، بیروت ۲۰۰۴

ابن سینا حسین، الاشارات و التنبیهات و التنبهات نشر موسسه مطبوعات دینی، ۱۳۸۴

ابن طاووس علی بن موسی، اقبال الاعمال، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۴۹ تهران

فصل اول:

تاریخچه­ ی تجربه­ی دینی در الهیات مسیحی و سنت عرفان اسلامی

اگر ما بخواهیم هرچه بیشتر درباره­ی سرچشمه بحث تجربه­ ی دینی جستجو کنیم، می­توانیم هرچه بیشتر عقب برویم و سرچشمه­های آنرا در دوران­های بسیار دور مشاهده کنیم. زیرا بشر همواره اعتقاد داشته است که موجودی برتر از او وجود دارد و می­توان از راه­های گوناگون به شناخت این موجود پی برد. یکی از این راه­ها مشاهده­ی مستقیم موجود برتر بوده است. در سنت غرب این مطلب به دوران باستان[۱] برمی­گردد و در کتب مختلف فلسفی و غیر فلسفی آثاری از چنین عقایدی به چشم می­خورد. در جهان شرق به ویژه ایران هم چنین اندیشه­های در ادیان سنتی پیش از اسلام وجود داشته است. و این نگاه بعدها در اسلام و در قرآن کریم به وضوح به چشم می­خورد. سنت­های عرفانی اسلامی[۲] حاکی از همین امر است لذا در کتب عرفانی و بررسی حالات عرفاء اموری به نام مکاشفه و مشاهده[۳] که بسیار شبیه تجربه­ی دینی در جهان غرب است به چشم می­خورد. عرفاء همواره از تجربه­هایی طبیعی و غیر طبیعی از خداوند سخن گفته­اند. لذا کتب عرفان اسلامی یکی از مهمترین منابع دسترسی به چنین تجاربی است. البته مطلب منحصر در تجارب دینی مسلمانان نیست، و تجارب عرفای هندویی نیز که در کتب مختلفی مثل او پانیشادها[۴] موجود است نیز گواه این مطلب است. کتبی که به گفته­ی اساتید محترم تا اندازه‌ای مورد تأیید بزرگان ما مانند علامه طباطبایی قرار گرفته است.

اما اگر بخواهیم تاریخچه‌ی سخن را در دوره­ی جدید جستجو کنیم باید شلایر ماخر (۱۷۶۸- ۱۸۳۴) را به عنوان اولین قهرمان این موضوع نام ببریم. پس از گذشت قرون وسطی و سپری شدن دوران تاریک جهل و تاریکی، جنبش‌های مختلفی ظهور نمودند. جنبش پروتستانیسم و رنسانس از این جمله­اند. در این میان جنبش رنسانس بیشتر به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی می­پرداخت و جنبش پروتستان بیشتر جنبه­ی مذهبی داشت. این حرکت­ها به نهضت روشنگری ختم شد که از مردم می­خواست که با دیدی عقلانی تمامی مباحث را مورد نقد و بررسی قرار دهند.

شاید بتوان مهمترین کسانی را که غرب را از خواب سنگین بیدار کردند، دکارت[۵] و هیوم[۶] نامید، اگر چه نمی­توان دیگران را هم نادیده گرفت. این دو به طرق مختلف مسائل پیشین را مورد نقد و کنکاش قرار دادند و در حجیت امور گذشته تردید نمودند. هیوم حجیت عقل را به تمسخر گرفت و عقل را حس ضعیف شده و بی­ارزش نامید. این تکانهای شدید، جهان غرب را به لرزه انداخت، به طوری که به گفته­ی کانت یکی از بزرگترین اندیشمندان غرب «هیوم مرا از خواب جزمیّت بیدار کرد.»

این تحولات باعث شد که بزرگانی مثل کانت در افکار خود تجدید نظر کنند و دنبال پایه­های فکری مستحکم­تری بگردند. یکی از این تلاش­ها بدست شلایرماخر[۷] متکلم آلمانی صورت گرفت. شلایرماخر که پایه­های عقل را سست می­دید دنبال بدیلی مناسب برای عقل می­گشت، تا بتواند الهیات دینی را توجیه و تبیین بنماید. او مبانی جدیدی را مطرح نمود از جمله اینکه دین دارای گوهری است وگوهر دین تجربه­ی دینی است. تجربه­ی دینی نوعی احساس در ارتباط با خداست که در هر انسان متدینی وجود دارد.

این تلاشها بعدها در میان دانشمندان دیگری پیگیری شد، در اینجا می­توانیم از بزرگانی چون: رودلف اوتو، ویلیام جیمز[۸]، آلستون[۹]، پراودفوت[۱۰] و …. نیز نام ببریم. البته باید دقت نظر داشته باشیم که اندیشه‌ی شلایرماخر بعدها توسط پیروان او مورد نقد و اصلاحات قرار گفت. برای مثال آلستون تجارب دینی را صرف احساسات و عواطف نمی­دانست. بلکه تجارب دینی را حاوی شناخت و ادراک می‌دانست. این تحولات باعث هرچه بیشتر شدن رشد و شکوفایی این نظریه گردید و تا امروز هم کتابهایی در این زمینه چاپ و منتشر می­شود.

اما این نظریه البته نه با این نام در جهان اسلام نیز دارای سابقه­ی طولانی است. شاید به گزاف سخن نگفته­ایم اگر بگوئیم که برای اولین بار خود قرآن از وجود چنین تجاربی سخن گفته است.[۱۱]  قرآن به عنوان کتاب خاتم پیامبران و جامع­ترین کتاب الهی و معجزه­ی جاویدان پیامبر اسلام از این امر مهم غافل نبوده است. قرآن صراحتاً از وجود چنین تجاربی سخن گفته است. قرآن جهان را به دو قسمت تقسیم می­کند، غیب و شهاده یا باطن و ظاهر.این تقسیم­بندی حاکی از جهان بینی قرآن نسب به جهان است. قرآن پیامبران را دارای رابطه­ای مرموز و غیر طبیعی با خداوند می­داند رابطه­ای که با این کیفیت و شیوه برای غیر پیامبران ممکن نیست. پیامبران دارای تجارب و مشاهداتی در عالم طبیعت و فوق طبیعت از امر قدسی بوده­اند. این رابطه در کاملترین انسانها که ما از آنها به اسم انسان کامل نام می­بریم وجود دارد. این رابطه اوج انسانیت یک انسان و اوج تعالی و تکامل یک انسان در این جهان است. لذا شناخت این تجارب و پی بردن به ماهیت و کیفیت آنها بسیار نقش اساسی در تکامل انسان دارا می­باشد. این شناخت­ها ناب­ترین و کاملترین شناخت­ها  و دارای عمیق­ترین محتوا و معنی می­باشند.

روایات اسلامی، چه روایات صادره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، و چه روایات ائمه از مطالبی درباره­ی این تجارب سرشار است. اما آنچه مسلم است قرآن این تجارب را منحصر در پیامبران نمی‌داند و به زبان­های گوناگون و در ضمن داستانهای مختلف، از وجود چنین تجاربی برای غیر پیامبران سخن می­گوید، بنابراین بررسی این نوع تجارب هم در خور اهمیت است. خداوند متعال در قرآن مجید اسباب و شرایط مختلفی برای این تجارب و همچنین مشکلاتی در این رابطه سخن می‌گوید. برخی از آیاتی که درباره­ی تجربه­ی دینی در قرآن آمده­اند بدین شرح­اند.

۱- قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَهِ رَبِّهِ أَحَدًا [۱۲].

در این آیه­ی شریفه خداوند از وجود رابطه­ای میان خود و پیامبر خود خبر می­دهد. بدیهی است که رابطه­ی میان وجود متعالی و وجود بشری رابطه­ای عادی نیست. این آیه و آیات نظیر آن شگفتی مشرکان را برانگیخت، زیرا آنها وجود چنین رابطه­ای را به شدت انکار می­کردند، و لذا خداوند در قرآن بر وجود چنین رابطه­ای تأکید فراوان نموده است. علاوه بر این خداوند به مخاطب پیامبران هم وعده­ی نوعی رابطه­ی بین خالق و مخلوق می­دهد که از آن تعبیر به (لقاء خداوند) می­کند. اما سخن درباره­ی ماهیت این لقاء بسیار است ولیکن آنچه از ظاهر آیه و به قرینه­ی صدر آیه که رابطه خدا و پیامبر را بیان می­کند نوعی مشاهده است، خواه آنرا منحصر به آخرت بدانیم یا آنکه آنرا مربوط به دنیا هم بدانیم. بنابراین خداوند نوعی تجربه دینی را برای پیامبر ومردم عادی ممکن و میسّر می­داند.

۲- «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ»[۱۳].

این آیه هم خبر از مکاشفه‌ای برای ابراهیم علیه‌السلام می­دهد. خداوند در این آیه از واژه­ی (نری) استفاده می­کند که معنا می­دهد که خداوند خود چیزهایی را به ابراهیم نشان داده که دیدن آن برای همگان میسر نبوده است. قرآن[۱۴] متعلق این مشاهده را ملکوت آسمانها و زمین معرفی می­کند که به معنای باطن عالم است. البته سخن پیرامون این آیه و آیات دیگر بسیار است که ما ان شاء الله در طول پایان‌نامه به توضیح آنها بیشتر خواهیم پرداخت.

۳- «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا»[۱۵].

این آیه­ی شریفه که معروف به آیه­ی معراج است، درباره­ی معراج رسول خدا و حالات معنوی حاصل از این معراج ومشاهده­ی آیات خداست می­پردازد. خداوند از مشاهدات پیامبر در سوره نجم به کلمه­ی (کبری)[۱۶] تعبیر می­کند که دلالت بر شأن و عظمت این مشاهدات می­کند. به یقین معراج یکی از خالص­­ترین و ناب­ترین تجارب دینی بشمار می­رود. احادیثی که در ذیل این آیه وارد شده­اند گواه این مدعاست.

بنابراین خداوند در قرآن کریم بخش مهمی از آیات را به این پدیده­ی نادر وعجیب اختصاص داده است که نشانگر اهمیت این موضوع و جایگاه آن در نظام آیات قرآن می­باشد و براستی باید که آیات مربوط به تجارب دینی و مکاشفات الهی را یکی از مهمترین مباحث مطرح در قرآن دانست و بحثهای گسترده­ای پیرامون معانی دقیق آیات مربوط به این موارد انجام داد.

بدیهی است که اهتمام قرآن به این مسائل باعث شد که مسلمانان و علمای اسلامی در علوم مختلف اسلامی مقدار زیادی از همت خود را در شناختن و رمز گشایی این آیات مصروف کردند، و بحث‌های گسترده­ای پیرامون این مهم در علوم اسلامی مطرح شد تا ماهیت این پدیده به روشنی بیان می­شود.

شاید در میان عالمان اسلامی بیش از همه (عرفاء) به مباحث مربوط به تجربه­ ی دینی و مکاشفات پرداختند عرفای اسلامی به خاطر نوع نگرش به اسلام و جهان بینی اسلام، بیش از دیگران به این مباحث توجه نموده‌اند. ابن عربی، با یزید بسطامی، رابعه عدویه، جنید، سید حیدر آملی از مفاخر عرفان به شمار می­آیند. هرکدام از این بزرگان نقش عمده­ای در بحث مکاشفات دارا می­باشد. بسطامی (۲۶۱هـ ق) اولین کسی است که از مقام فناء صحبت نمود.[۱۷] و حلاّج از بالاترین درجه­ی شهود و فناء نام برد.[۱۸]

عرفاء برای نام گذاری حالات خود در این رابطه بیشتر از لفظ مشاهده و مکاشفه استفاده می­کنند که بسیار با لفظ تجربه دینی مشابهت دارد. ابن عربی در کتاب فتوحات خود از این دو واژه استفاده نموده است. او می­گوید: «مشاهده نزد جماعت صوفیان عبارت است از دیدن اشیاء با دلایل توحید و دیدن حق در اشیاء، و حقیقت مشاهده همان یقین عاری از هرگونه شک است.[۱۹]

مکاشفه هم دارای تعریفی شبیه به همان است ولکن از نظر ابن عربی مکاشفه از مشاهده کاملتر است مگر اینکه مشاهده­ی خدا ممکن بود که در این صورت مشاهده از مکاشفه برتر بود. بنابراین عرفای بزرگی مثل ابن عربی وجود چنین تجاربی را ممکن می­دانند و آنرا طریقی مناسب برای رسیدن به خدا و درک حقایق می­داند.

بسطامی شهود خود را به نام فناء از شهود می­نامید که مقصود از آن این است که انسان فقط در جهان خدا را ببینید و تمام جهان را تجلّیات خدا بداند و وحدت خداوند را در جهان ساری بداند. این تعابیر نشان دهنده­ی اوج مکاشفه و شهود در میان عرفای اسلامی است. و نشان می­دهد که تجارب دینی دارای چنین حد اعلایی هستند که برای همگان قدرت وصول به آن نیست. در این مرتبه از مکاشفه، همه­ی موجودات در همه­ی زمانها به عنوان تجلی خداوند دیده می­شوند و لذا بالاترین مراتب مکاشفه­اند. عرفای اسلامی برای بیان مکاشفات خود کتابهای ارزشمندی را به رشته­ی تحریر درآوردند که اهم آنها عبارت از فتوحات مکیّه‌ی ابن عربی و فصوص الحکم ابن عربی، و مصباح الانس قونوی و تمهید القواعد ابن ترکه است.

در میان فلاسفه اسلامی نیز بحثهایی پیرامون این تجارب وجود دارد. برای مثال می­توان به بحث مقامات العارفین ابن سینا در کتاب الاشارات و التنبیهات اشاره نمود شیخ در این کتاب در ذیل داستان ابسال و سلامان به مقاماتی که یک عارف در طول سلوک خود توانایی رسیدن به آنرا دارد اشاره می­کند. وی در این داستان نشان می­دهد که چگونه یک عارف می­تواند با طی مقامات و مراحل به مرحله­ی کشف و شهود خداوند دست یابد. ابن سینا در این [۲۰] کتاب خود تقسیمات عرفانی را بیان می­کند و برخی مصطلحات صوفیه را توضیح می­دهد. اما فلسفه­ی او کمتر از شهود و مکاشفه بحث می­کند.

اما شیخ اشراق بنای فلسفه­ای را می­گذارد که سراسر اشراق و مکاشفه است و بسیاری از علوم عرفانی را در خود دارا می­باشد. فیلسوف شهیری که توانست به راستی حق مطلب را ادا کند ملاصدرا بود. ملاصدرا توانست با طرح روش جمع میان قرآن، عرفان، برهان بسیاری از مشکلات فلسفه و عرفان را حل بنماید. او به درستی و با بیان استدلالی تجربه­ی دینی را در سراسر کتاب اسفار اربعه و همچنین کتابهای شواهد الربوبیه وکتاب مفاتیح الغیب مطرح نمود او به بررسی شرایط، اسباب، موانع تجربه­ی دینی پرداخت و آنها را مبرهن نمود.او تعریف جامعی از تجربه­ی دینی ارائه کرد و ماهیت این تجربه را به روشنی بیان نمود.

ملاصدرا راه کشف و شهود را بهترین راه برای کشف[۲۱] حقایق غیبی و ارتباط با عالم قدس معرفی نمود. او شهود را به مراتب برتر از علوم حصولی و با واسطه دانست و آنرا سرچشمه همه­ی علوم ومنبع جمیع معارف و ادراکات معرفی نمود. یکی ازنکات برجسته­ی روش صدرا بررسی موانع این گونه تجارب است که در مواضع مختلف اسفار به آنها پرداخته است. این موانع که در لسان صدرا از آنها به حجاب تعبیر می­شود، باعث جلوگیری از مشاهدات می­گردد. او تجارب و مشاهدات را تقسیم­بندی نمود، و برخی از آنها را دارای ارزش کمتری دانست و برخی از تجارب را بسیار بالا و خالص نامید. بنابراین بررسی آثار صدرا در این زمینه می­تواند ما را در این راه یاری رساند.

مفسران اسلامی هم از این قافله عقب نماندند، به طوری که فخر رازی، ابن عاشور، استاد جوادی آملی به شایستگی از این موضوع سخن گفته­اند. ولی بیش از همه تفسیر المیزان نوشته­ی علامه­ی طباطبایی خود نمایی می­کند. یکی از توانایی­های علامه طباطبایی شرح و بسط آیات مربوط به مشاهدات عرفانی است. این شرح­ها توانست ما را به حقایق جالبی در پیرامون بحث مشاهده و مکاشفه آشنا سازد.

شاگرد او استاد جوادی آملی در دو کتاب تفسیر موضوعی و تفسیر تسنیم، این روش را ادامه داده است بنابراین این کتب نیز می­تواند ما را در راستای بحث­های کلامی خصوصا تجربه­ی دینی رهنمون سازد. روشی که ما باید در این تحقیق پی بگیریم، بررسی موضوع تجربه دینی براساس رئالیسم فلسفی اسلامی است باشد و تحقیق خود را در راستای جمع میان کتب غربی و اسلامی در این موضوع و طرحی نو و جدید از این موضوع با تکیه بر قرآن و فهم قرآنی قرار دهیم.

بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، کتابهای بسیاری پیرامون این موضوع نوشته شده است. از جمله قبض و بسط تئوریک شریعت و بسط تجربه­ی نبوی هر دو نوشته­ی عبدالکریم سروش، معرفت دینی صادق لاریجانی ولیکن هیچکدام بحث جامعی براساس مبانی نظری اسلام به همراه بحث­های جدید ننموده­اند. و لذا جای نوشته­ای در این زمینه خالی بود که ما سعی داریم در این پایان‌نامه، آن جا را با خواست خدا در حدّ امکان کامل نمائیم.

تعریف تجربه دینی

تجربه­ ی دینی از دو واژه مجزا و مستقل ترکیب یافته است. تجربه و دین مراد از تجربه چیست؟ واژه­ی تجربه دارای معنای واحدی نبوده است بلکه در طول زمان دچار تغییر و تحولات بسیاری قرار گرفته است. در ابتدا این واژه به معنای نوعی (فعل) بوده است. یعنی وقتی از این کلمه استفاده می­شد که یک تأثیر، و کنش از سوی فاعل مراد بوده است. و مراد از این کلمه این بوده که چیزی را مورد آزمایش و تجربه قرار دهند برای مثال وقتی گفته می­شد که «این کار را تجربه کن» مقصود این بوده که این شئ را مورد امتحان و آزمایش قرار بده.

اما آهسته آهسته معنای این کلمه دچار تغییر و تحول گردید. این تغییر و تحول در عصر جدید و در دوران مدرن صورت گرفت. در این زمان این کلمه در معنایی تقریباً متضاد با معنای سنتی آن به کار رفت وعبارت شد از معنای انفعالی و کنش پذیری[۱]. در این معنا تجربه به معنای حیث قابلی اشیاء به کار رفت. در حقیقت وقتی ما از لفظ تجربه کردن استفاده می­کنیم به این معناست که ما از فاعل­ها و عوامل خارجی تأثیر پذیری داشته باشیم و حالتی در ما اتفاق بیافتد. مثلا حادثه­ای را ببینیم و آن در ما اثر خوشایند یا ناخوشایندی به دنبال داشته باشد.

[۱] – قائمی نیا علیرضا ، پیشین، ص۲۲٫

[۱]– کاپلستون فردریک ، پیشین، ج ۱، نشر سروش ۱۳۸۰، ص ۱۷۲٫

[۲]– فناری ابن حمزه، مصباح الانس، ترجمه محمد خواجوی، انتشارت مولی ۱۳۷۴، ص ۹۷٫

[۳]– خوارزمی تاج الدین حسین، شرح فصوص الحکم، نشر دفتر تبلیغات اسلامی ۱۳۷۹، ص ۴۴٫

[۴]– سلیمانی عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان، ناشر آیت عشق ۱۳۸۳، ص ۴۹٫

[۵] – Descartes.

[۶] – Hume.

[۷] – کاپلستون فردریک، پیشین، ج۷، ص۱۵۶٫

[۸] – William James.

[۹] – William Alston.

[۱۰] – Wayne Proud foot.

[۱۱]– شیروانی علی، مبانی نظری تجربه دینی، نشر بوستان کتاب ۱۳۸۱، ص ۱۳۴٫

[۱۲]– کهف ۱۱۰٫

[۱۳]– انعام ۷۵٫

[۱۴]– همان، ص ۱۳۵٫

[۱۵]– اسراء ۱٫

[۱۶] – نجم،۱۸٫

[۱۷]– نائل جبوری نظله احمد، پیشین، ص۱۸٫

[۱۸]– همان ص ۲۲٫

[۱۹]– شیروانی علی، پیشین، ص ۱۳۷٫

[۲۰] – ابن سینا حسین، الاشارات و التنبیهات، (با شرح خواجه) نشر مؤسسه مطبوعات دینی ۱۳۸۴، ج۳، ص۳۹۴٫

[۲۱] – شیرازی صدرالدین محمد الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، نشر دار احیاء التراث العربی ۲۰۰۲م، ج۲، ص۶۸٫

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.