پیشینه تحقیق بررسی دیدگاه شیخ طبرسی درباره ی جایگاه قراءات و انواع اختلاف قرائت از بین صاحبنظران علم قرائت  دارای ۵۸ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

فصل اول :    ۵
تعریف قرائت و معرفی شیخ  طبرسی
مقدمه    ۵
۱-تعریف قرائت    ۶
۱-۱- تعریف لغوی قرائت    ۶
۲-۱- تعریف اصطلاحی قرائت    ۷
۲- معرفی شیخ طبرسی    ۱۰
۳- معرفی اجمالی مجمع البیان فی تفسیر القرآن    ۱۲
فصل دوم    ۱۵
گذری بر تاریخچه و جایگاه قراءات    ۱۵
مقدمه    ۱۶
۱-۲- پیشینه اختلاف قرائتها    ۱۸
۲-۲- جایگاه اختلاف قراءات در تفسیر مجمع البیان    ۲۰
۱-۲-۲- دیدگاه طبرسی دربارهی قرّاء مشهور قرآن    ۲۱
۲-۲-۲- دلایل سندیت قراءات مشهور از دیدگاه طبرسی    ۲۵
۳-۲- تاریخچه کتب اختلاف قراءات    ۲۶
فصل سوم    ۳۰
بررسی دیدگاههای ویژهی طبرسی درباره انواع اختلاف قرائت از بین صاحبنظران علم قرائت    ۳۰
مقدمه    ۳۱
۱-۳- دیدگاه طبرسی درباره انواع اختلاف قرائتها    ۳۳
۱-۱-۳- اختلاف در اعراب کلمات؛ که تفاوتى در صورت نوشتن و معناى آنها پدید نمیآورد:    ۳۳
۲-۱-۳- اختلاف در اعراب که باعث تغییر معنا میگردد؛ نه صورت.    ۳۴
۳-۱-۳- اختلاف در حروف کلمات؛ که معنا را تغییر میدهد، ولى صورت هم چنان محفوظ است.    ۳۶
۴-۱-۳- اختلاف حروف؛ که باعث تغییر صورت است؛ نه معنى.    ۳۷
۵-۱-۳- اختلاف کلمه؛ که صورت و معنا را تغییر میدهد.    ۳۸
۶-۱-۳- اختلاف در جلو و عقب بودن کلمات    ۳۸
۷-۱-۳- اختلاف در زیاد و کمى کلمات    ۳۸
۲-۳- بررسیها، ویژگیها و تحلیلها    ۳۹
۱-۲- ۳- توجه یا عدم توجه به حدیث سبعه احرف    ۳۹
۲-۲-۳- اختلاف لهجه    ۴۳
۳-۲-۳- توجه به تغییر معنا و یا عدم توجه به آن    ۴۶
فهرست منابع و مآخذ    ۴۸

منابع

۱- قرآن کریم، ترجمه فولادوند.

۲- عظیم زاده، فائزه، و بی بی سادات رضی و اعظم پویا زاده، نگرشى نوین بر تاریخ و علوم قرآنى، تهران: بنیاد قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۰٫

‏۳- الدمیاطی، احمد بن محمد بن عبد الغنى، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعه عشر، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی چا، ۱۴۲۲ق/ ۲۰۰۱م.

۴- معارف، مجید، (الف)، مباحثى در تاریخ و علوم قرآنى‏، تهران: نبا، چاپ اول، ۱۳۸۳٫

۵- _______،  (ب)، پرسش و پاسخ‏هایى در شناخت تاریخ و علوم قرآنى، تهران: کویر، چاپ هشتم، ۱۳۸۳٫

۶- _______،  (ج)، در آمدى بر تاریخ قرآن، تهران: نبا، چاپ اول، ۱۳۸۳٫

۷- _______، مقدمه­ای بر تاریخ اختلاف قرائت قرآن، مجله مقالات و بررسی­ها، دوره۶۳، ۱۳۷۷٫

۸- معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ترجمه: ابومحمد وکیلی، تحت عنوان: آموزش علوم قرآن، بی جا: سازمان تبلیغات اسلامى، بی نا، ۱۳۷۴٫

۹- ____________، تفسیر و مفسران، ترجمه: خیاط و نصیرى، قم: مؤسسه فرهنگى التمهید، چاپ اول، ۱۳۷۹٫

۱۰- ابن فارس بن زکریا، ابوالحسین، معجم مقائیس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، ۱۴۰۴ق.

۱۱- ابن عطیه، محمد و احمد عاصمى، مقدمتان فى علوم القرآن، به تصحیح آرتور جفری، مصر: مکتبه الخانجى، الطبعه الثانیه، ۱۳۷۵/ ۱۹۵۴م.

۱۲- ابن مجاهد، احمد، کتاب السبعه فى القراءات، به تحقیق: شوقى ضیف، قاهره: دار المعارف، چاپ دوم، ۱۹۸۰م.

‏۱۳- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر،  چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

۱۴- ابو سلیمان، صابر حسن محمد، أضواء البیان فی تاریخ القرآن، الریاض: دار عالم الکتب ، چاپ اول، ۱۴۲۰ق/ ۲۰۰۰م.

۱۵- الابیاری، ابراهیم، الموسوعه القرآنیه، بی جا: موسسه سجل العرب، بی چا، ۱۴۰۵ق.

۱۶- أبی داود، سلیمان بن أشعث السجستانیّ الأزدیّ،  سنن‏ أبی‏ داود، تحقیق: محمّد محیی الدین عبد الحمید، بیروت: دار إحیاء التراث العربیّ، بی تا.

۱۷- احمدی، حبیب الله، پژوهشى درعلوم قرآن‏، قم: فاطیما، چاپ چهارم، ۱۳۸۱٫

۱۸- __________، قرآن و قرائت متواتر آن، مجله کیهان اندیشه، ش۵۸ ، بی تا.

۱۹- بابایی، علی اکبر، مکاتب تفسیرى، ‏سمت ( پژوهشکده حوزه و دانشگاه)، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۱/۱۳۸۶٫

۲۰-_________، روش شناسى تفسیر قرآن، سمت، تهران، بی چا، ۱۳۷۹٫

۲۱- الباز، محمد بن عباس، مباحث فی علم القراءات، القاهره: دارالکلمه، چاپ اول، ۱۴۲۵ق/ ۲۰۰۴م.‏

مقدمه

اختلاف‏ قرائت‏ در قرآن کریم، یک واقعیت تاریخى است که دلیلى بر انکار آن وجود ندارد. و مفسر قرآن کریم، باید برای دستیابی به تفسیر صحیح آیات، به بسیاری علوم؛ که یکی از آن­ها علم قرائت است، آگاهی و تسلط کافی داشته باشد.

شیخ طبرسی از جمله مفسران جلیل القدر جهان تشیع محسوب می­شود؛ که در ضمن تفسیر آیات، به بیان اختلاف قرائت­ها اهتمام ویژه­ای داشته است. لذا در این مقاله ابتدا گذری بر مفهوم و تاریخچه­ی اختلاف قرائت می­شود؛ تا از این رهگذر، به انواع اختلاف قرائت از دیدگاه طبرسی نیز اشاراتی شده است.

برای روشن تر شدن مبحث، شناسایی و تعریف لغوی و اصطلاحی قرائت لازم و ضروری است.

۱-تعریف قرائت

۱-۱- تعریف لغوی قرائت

قرائت که جمع آن قراءات مى‏باشد، از مصدر «قرأ» است. «قرأ» اصل صحیحى است که دلالت بر جمع و اجتماع دارد (ابن فارس، ۱۴۰۴، ذیل ماده قری).  درباره واژه قرأ اختلاف نظر وجود دارد. علماى لغت و ادب معانى متعددى براى آن ذکر کرده‏اند؛ مثلاً زجاج، قرائت را به جمع کردن و گرد آوردن، معنى کرده و به قرأت الماء فی الحوض به معنى «جمعته»، استشهاد نموده است (خدایی اصفهانی، ۱۳۷۸، ص۱۱).

قطرب نحوى مى‏گوید: «قرائت به معنى انداختن و رمى، اسقاط و القاء است» (زرکشى، ۱۴۱۵ق،ج۱، ص۲۷۸؛ سیوطی، ۱۳۸۰، ج۱، ص۲۵۰).

گروهى را عقیده بر آن است که قرائت به معنى تلاوت و خواندن است. ابن عطیه همین رأى را پذیرفته است (ابن عطیه،۱۳۷۵، ص ۲۸۲).

گروهى از دانشمندان لغت «قرائت، قرأ» را نسبت به تمام آن معانى، واژه‏اى اصیل در عربى مى‏دانند؛ ولى آن طور که محققان مى‏گویند، قرائت به معنى تلاوت و خواندن داراى ریشه اصیل و عربى نیست؛ بلکه عرب- در آغاز امر- این واژه را به معنى تلاوت نمى‏دانست. از زبان آرامى یا عبری گرفته شده و دست به دست گشته است تا به معنى تلاوت در زبان عربى معمول گشت (حجتى، ۱۳۷۲، ص ۲۴۸؛ خدایی اصفهانی،۱۳۷۸، ص۱۱).

نیز گفته شده است: قرائت، یعنى ردیف کردن حروف و کلمات و تلفظ آن­ها با صوت. معناى فارسى قرائت، همان خواندن است؛ یعنى تلفّظ کلمات در فضاى دهان. در تحقق قرائت دو چیز محور است؛ یکى حروف، دیگرى علائم و اِعراب حروف. هر دو جزء حقیقت و جوهر قرائت هستند، که قرائت بدون یکى از آن­ها شکل نمى‏گیرد. به دیگر سخن چون در بخش قرائت، سخن از تلفظ حروف است؛ در تلفظ حروف افزون بر خود حروف، اعراب آن­ها نیز جزءِ حقیقت قرائت مى‏باشد، به نوعى که بدون اعراب، هیچ حرفى تلفظ نمى‏شود. گرچه در نگاشتن، حروف و کلمات بدون اعراب نیز نگاشته مى‏شوند. و البته این نکته اختصاص به قرآن ندارد و تلفظ تمام حروف در هر فرهنگ و زبانى این چنین است (احمدی، ۱۳۸۱، ص۱۰۹).

بنابر آن­چه گفته شد؛ به نظر می­رسدکه واژه «قرائت» در مواضع گوناگون، معانی مختلف و کاربردهای گوناگونی داشته باشد؛ لذا صرف نظر از اصیل یا غیر اصیل بودن آن در زبان و ادبیات عرب، آن­چه در حوزه­ی قرآن کریم و وقوعِ آن در آیات کلام الله مجید مدّنظر است، این است که «قرائت» از لحاظ لغوی به معنای خواندن و تلاوت نمودن حروف، کلمات و آیات قرآن کریم است.

 ۲-۱- تعریف اصطلاحی قرائت

در تعریف زکریاى انصارى (۹۵۲ م) آمده است: «قرائت به کسر قاف و تخفیف راء از نظر قرّاء عبارت از این است که قرآن کریم قرائت شود؛ اعم از آن­که قرائت به صورت تلاوت (پیوسته و پى هم) برگزار شود و یا به صورت (ادا)- یعنى از طریق فراگیرى و دریافت از مشایخ و استادان قرائت- انجام گیرد» (تهانوی فاروقی، ۱۹۶۳م، ج۵، ص ۱۱۵۸).

زرکشى قرائت‏ را بدین گونه معرفى کرده است: «قرائت‏ها عبارت از اختلاف مربوط به الفاظ و عبارات وحى است که این اختلاف در رابطه با حروف و کلمات قرآن و کیفیت آن­ها از قبیل تخفیف و تشدید و امثال آن­ها از سوى قرّاء نقل شده است» (زرکشی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸).

ابن جزرى، در تعریف قرائت گفته است: «قرائت‏ها عبارت از علم به کیفیت اداى کلمات قرآن و اختلاف این کیفیت، اختلافى که به ناقل و راوى آن منسوب است» ؛ یعنى این اختلاف را به کسى که آن را نقل و بازگو کرده است، نسبت مى‏دهند (ابن جزری، ۱۴۰۰ق، ص ۳).

دمیاطى بنّاء، قرائت‏ را به این صورت تعریف کرده است: «قرائت، علمى است که از رهگذر آن اتفاق نظر و یا اختلاف ناقلین کتاب خدا، در رابطه با حذف و اثبات و متحرک خواندن و ساکن کردن و فصل و وصل حروف و کلمات و امثال آن­ها از قبیل کیفیت تلفظ و ابدال و همانند آن­ها از طریق سماع و شنیدن، قابل شناسایى است» (دمیاطی، ۱۴۲۲ق، ص ۵).

ابن جزرى و دمیاطى، نقل و سماع را در تعریف قرائت‏ها مندرج ساخته‏اند و آن­ها را به عنوان شرط­هایى در قرائت بر شمردند؛ چرا که قرائت، سنتى است که باید لزوماً از آن در تلاوت قرآن کریم پیروى شود (خدایی اصفهانی، ۱۳۷۸، ص ۱۲).

نولدکه گوید: قرائت، عبارت است از راه و روش تلاوت، رسم و نگارش قرآن با حروف، حرکات و نقطه‏ها. یا عبارت است از روش تلاوت قرآن با رسم و نگارش (به نقل از حجتى، ۱۳۷۲، ص ۲۵).

عبد الهادى فضلى در معناى اصطلاحى قراءات مى‏نویسد: قرائت عبارت است از تلفظ قرآن کریم به همان صورت و کیفیتى که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم تلفظ مى‏کرد. و یا عبارت از خواندن و تلفظ قرآن کریم به همان صورت و کیفیتى است که در حضور رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم خوانده شده و آن حضرت، آن تلفظ و خواندن را تأیید کرده‏اند. خواندن قرآن کریم بر اساس لفظى که نقل و روایت شده است؛ فرقى نمى‏کند که تلفظ خود آن حضرت باشد و یا تلفظ و خواندن دیگران که مورد تأیید ایشان قرار گرفته است؛ اعم از آن­که یک یا چند نفر باشند (فضلی، بی تا، ص ۸۱ ؛ عظیم زاده، ۱۳۸۰، ص۹۲).

هم­چنین در تعریف اصطلاحی قرائت آمده است که: قرائت، همان تلاوت و خواندن قرآن کریم است. اصطلاحاً به گونه‏اى از تلاوت قرآن اطلاق مى‏شود که از نصّ وحى الهى حکایت کند و بر حسب اجتهاد یکى از قرّاء، معروف بر پایه و اصول مضبوطى که در علم قرائت شرط شده است، استوار باشد. البته قرآن داراى نصّ واحدى است و اختلاف قرّاء بر سر به دست آوردن آن نصّ واحد است (خدایی اصفهانی، ۱۳۷۸، صص ۹ و ۱۰). همان­گونه که از امام ابی جعفر(ع) روایت شده است که می­فرماید: «إِنَ‏ الْقُرْآنَ‏ وَاحِدٌ نَزَلَ‏ مِنْ عِنْدِ وَاحِدٍ وَ لَکِنَّ الِاخْتِلَافَ یَجِی‏ءُ مِنْ قِبَلِ الرُّوَاهِ ؛ قرآن یکى بیش نیست. این اختلافات بر سر قرائت آن از جانب راویان (قاریان) صورت گرفته است» (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۳۰).

گاهى قرائت به صورت یک لفظ و یک وجه روایت مى‏شود که از آن به «متفق علیه بین قرّاء» تعبیر مى‏گردد. و گاهى قرائت به بیش از یک وجه روایت مى‏شود که آن را «مختلف فیه بین قرّاء» ذکر مى‏کنند. لذا، قرائت یعنى وجهى از وجوه احتمالى نص قرآن که از قدیمى‏ترین علوم اسلامى بوده و داراى منزلتى بس عظیم است؛ زیرا، اولین آموزش صحابه از علوم دین، حفظ قرآن و قرائت آن بوده است (خدایی اصفهانی، ۱۳۷۸، ص۱۳).

نیز گفته شده است: اختلاف قرائت به معناى قرائت یک کلمه یا یک آیه به چند وجه است (معارف، ۱۳۸۳، ب، ص۱۷۸).

مسأله‏اى که باید به آن توجه شود این است که اختلاف‏ قرائت‏، هرگز به معناى تحریف، افزایش و یا کاهش در قرآن نیست؛ بلکه خود نویدگر توجه عمیق مسلمانان، به این کتاب آسمانى و ثبت و ضبط رسم الخط مصاحف مى‏باشد. به علاوه، در بسیارى از موارد، اختلاف‏ قرائت‏ هیچ گونه تفاوت کتبى و معنوى به همراه ندارد. قرآن با همین واژه‏ها و ترکیب‏هاى معروف و مشهور بین مسلمانان، مورد اتفاق شیعه اهل بیت پیامبر- صلى اللّه علیه و آله- و اهل سنت است (همان، ص۳).

به نظر می­رسد تعریف جامعی از معنای اصطلاحی قرائت بدین گونه باشد که؛ قرائت عبارت است از طرق ادا و تلفظ کلمات و الفاظ قرآن کریم، بر طبق قرائت قاریان قرآن؛ که با اِسناد به ثبوت رسیده است.

 ۲- معرفی شیخ طبرسی

از آن­جایی­که موضوع پایان نامه، حول محور تفسیر مجمع البیان نوشته­ی فضل بن طبرسی می­گردد؛ لذا ضروری است، به صورت اجمالی به معرفی شیخ طبرسی و تفسیر وی بپردازیم.

امین الاسلام، ابو على فضل بن حسن طبرسى (۵۴۸ ه.ق) از علماى قرن ششم هجرى و صاحب تفسیر ارزشمند «مجمع البیان فى تفسیر القرآن»، شخصیت عالى‏قدرى است که جهان تشیع به او افتخار مى‏کند (مودب، ۱۳۷۹، ص۵۸؛ حلبى، ۱۳۷۴، ص۶۴). کنیه او ابو على و لقبش را امین الدین یا امین الاسلام گفته‏اند.  سال ولادت طبرسى به خوبى معلوم نیست، صاحب کتاب «طبرسى و مجمع البیان» ولادت او را در حدود سال ۴۶۸ یا ۴۶۹ هجرى قمرى دانسته است، سال وفاتش در سال ۵۴۸ مى‏باشد، بنا بر این مدت عمر او به ۷۹ یا ۸۰ سال بالغ مى‏گردد (علوی مهر، ۱۳۸۴، ص۲۴۴).

برخى او را منسوب به طبرستان و برخى منسوب به تفرش دانسته‏اند و ظاهراً دومى درست است (بیهقی، ۱۳۸۸، ص۲۴۱)، برخى هم او را از مردم سناباد طوس دانسته‏اند (حلبی، ۱۳۷۴، ص۶۴). بنابراین به دلیل اختلاف نظر درباره انتساب وی، در آوانگاری شهرت طبرسی نیز اختلاف شده است؛ برخی همانند عبدالله افندی و محمدباقر خوانساری او را طَبَرسی خوانده­اند ؛ به دعوی آن­که منسوب به طبرستان است. حال آن­که نسبت به طبرستان، طبری یا طبرانی یا طبرستانی خواهد بود؛ و نه طَبَرسی، بلکه نام دقیق مؤلف مجمع البیان، طَبرِسی است که مُعَرّب تَفرِشی است و تفرشی منسوب به شهری در نزدیکی قم و اراک است که بدان­جا انتساب دارد (حکیم باشی، بی تا، شماره ۲۹ و ۳۰، ص۵؛ میرشمسی،۱۳۸۹، ش۱۳، ص۸؛ حلبی، ۱۳۷۴، ص۶۴).

شاید نخستین کسى که او را در علم تفسیر ستوده و «خبیر و عالم و امین و معتمد» شمرده، عبد الجلیل قزوینى رازى صاحب «النقض» باشد که هشت سال پس از مرگ طبرسى یعنى به سال ۵۵۶ ه. ق به تألیف خویش مشغول بوده است؛ که گفته است: «… و اگر شیعه امامیّه خواهند که از مفسّران خود لافى زنند، از جماعتى نامعتبر و نامعروف نزنند …، از تفسیر محمّد باقر لاف زنند، و از قول جعفر صادق، و از تفسیر حسن عسکرى، و بعد از آن تفسیر شیخ کبیر ابو جعفر طوسى، … و تفسیر خواجه بو على طبرسى، و تفسیر شیخ جمال الدّین ابو الفتوح رازى رحمه اللّه علیهم، و غیرهم، که همه خبیر و عالم بوده: اولّیان همه معصوم‏ و آخریان همه عالم و امین و معتمد» (قزوینی رازی، ۱۳۷۱، ص ۳۰۴).

دیگران نیز او را «ثقه» «فاضل»، «دیّن» و «عین»  [رئیس و بزرگ‏] شمرده‏اند و افندى در ریاض العلماء در باب مجمع البیان گفته است: «کتابى است که مانند آن نوشته نشده است.» طبرسى گذشته از تفسیر، در فقه و کلام نیز مصنّفاتى داشته است «و از کتاب لمعه دمشقیّه در مبحث رضاع ظاهر مى‏شود که مجتهد نیز بوده است.» (شوشترى، ۱۳۷۵ه.ق، ج۱، ص۴۹۰؛ حلبی، ۱۳۷۴، ص۶۸).

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.