پیشینه تحقیق بررسی و شناخت شیوه تاریخ‌پژوهی علمای مسلمان دارای ۵۶ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

اهداف    ۵
تاریخ چیست؟    ۵
بخش نخست: روش اجتهادی    ۷
ابزار و شرایط اجتهاد    ۹
ویژگیهای روش اجتهادی    ۱۰
بخش دوم: نگاهی به تاریخ پژوهی در اندیشه‌ی عالمان مسلمان    ۱۳
واکاوی و بررسی آراء ابن خلدون    ۱۴
واکاوی و بررسی آراء شهید مطهری(ره)    ۲۵
بخش سوم: نگاهی به عاشوراپژوهی معاصر    ۲۸
۱٫تک نگاری و موردپژوهی در باب آسیبهای عزاداری و تحریفها و نقد آن یا دفاع از سنتهای رایج    ۲۹
۲٫ تک نگاریها درباره هدف قیام اباعبدالله(ع) و علل و عوامل وقوع حادثه عاشورا    ۳۵
۳٫کتاب شناسیهای توصیفی، تاریخی در معرفی مقاتل و تاریخنگاریهای عاشورا از صدراسلام تاکنون    ۳۶
۴٫کتاب شناسیهای توصیفی، انتقادی با هدف جریانشناسی، معرفی رویکردها و تحریفسازیهای عاشورایی    ۴۲
۵٫کتاب شناسی انتقادی برای ارائه روشهای نقد منابع تاریخی و مقاتل و نیل به منابع متقن    ۴۸
۶٫فرهنگها و موردپژوهیهای عاشورایی    ۵۱
تأملی بر تناسب روش تاریخ پژوهی عالمان مسلمان با واقعه‌ی عاشورا    ۵۱
کتابنامه    ۵۵

کتاب‌نامه

مطهری، مرتضی(بی­تا)، جامعه و تاریخ، تهران، انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی،(بی­تا)، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی،(بی­تا)، سیری در سیره ائمه اطهار(ع)، تهران، انتشارات صدرا.

حسنی، حمیدرضا،۱۳۸۹، عوامل فهم متن، تهران، هرمس.

حسنی، سیدحمیدرضا، و مهدی علی پور، ۱۳۸۷،« تحلیل مکانیزم اجتهاد به مثابه مدلی برای تولید علوم انسانی اسلامی»، همایش تولید علم و جنبش نرم افزاری در حوزه معارف اسلامی، کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان،

سبحانی، جعفر،۱۳۷۷، کلیات فی علم الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

جوانعلی آذر، مرتضی، ۱۳۹۱، سیمای سازمان از نگاه اسلام ، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام.

رنجبر، محسن،۱۳۸۹، جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه (با تاکید بر مقاتل )، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

ابن خلدون، عبدالرحمن، (بی­تا)، کتاب العبر، ج ۱، مقدمه ، بیروت، مطبعه الکشاف.

صالحی نجف آبادی، نعمت الله ،۱۳۴۹، شهید جاوید؛ حسین بن علی علیه السلام.

صدوق، محمدبن علی بن بابویه،۱۳۸۹، الامالی ، ترجمه محمدعلی سلطانی، قم، ارمغان طوبی.

الطبری، محمد بن جریر،۱۹۳۹،تاریخ الامم والملوک، ج۴، قاهره، مطبعه الاستقامه.

عدالت­نژاد،سعید،۱۳۸۲، اندر باب اجتهاد، تهران، طرح نو.

اسفندیارى، محمّد ،۱۳۸۰ ، کتابشناسى تاریخى امام حسین (ع). تهران، سازمان چاپ و انتشارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

اسلامی، سید حسن، «آسیب‌های اخلاقی پژوهش‌های عاشورایی»،مجموعه مقالات دومین کنگره علمی حماسه حسینی، قم، مؤسسه دار المعارف شیعی، پاییز ۱۳۹۱٫

آلاندوزلى، محمّد، «کتابشناسى توصیفى ـ انتقادى پیرامون تحریف هاى عاشورا»، آیینه پژوهش، ش ۷۷-۷۸٫

 اهداف

مطالب این مقاله در سه بخش سامان یافته است. در بخش نخست  درباره سیره و روش پژوهشگران مسلمان در مواجهه با علوم انسانی بحث و رویکرد غالب و حاکم بر ذهن و قلم علمای مسلمان  از هر حیث معرفی می­گردد. در بخش دوم با نگاهی به تاریخ­پژوهی اسلامی روش جامع نقد تاریخی مسلمانان معرفی می­گردد و  در ادامه، در بخش سوم، گزارشی از روند عاشورا­پژوهی دانشمندان مسلمان و داوری درباره مقاتل و روایت­های عاشورایی که در طول اعصار و قرون پدید آمده است، ارائه خواهد شد. در پایان  فصل نیز از ضرورت گشودن افق های نو و رویکردهای تازه برای بررسی روایت عاشورا سخن به میان خواهد آمد.

هرچند حادثه عاشورای سال ۶۱ هجری از عمیق­ترین و تاثیرگذارترین حوادث تاریخ اسلام به شمار می­آید و علاوه بر حضور پررنگ در جوامع تاریخی، تاریخ نگاری­های مستقل پرشماری تحت عنوان «مقاتل» به آن اختصاص یافته، اما بررسی تاریخی این حادثه توسط عاشورا پژوهان  و دانشمندان مسلمان ذیل رویکرد کلی ایشان به تاریخ صورت گرفته است.  بنابراین ناچاریم  به عنوان نقطه عزیمت، به این سوال پاسخ گوییم که علمای مسلمان چه تصوری از تاریخ دارند و روش ایشان هنگام بررسی وقایع تاریخی چیست؟

تاریخ چیست؟

ابتدا باید بدانیم علمای مسلمان تاریخ را چه می­بینند. از اندیشمندان و مورخانی چون مسعودی و ابن خلدون  که بگذریم در دوران معاصر مرحوم شهید مطهری(ره) به عنوان یک عالم مسلمان بیشترین بحث و بررسی را دراین­باره داشته است. ما در همین فصل درباره رویکرد خلدونی و سیطره آن بر رویکردهای پس از او سخن خواهیم گفت؛ اما اکنون برای ارائه یک تعریف و تقسیم ساده، از اندیشه این شهید بزرگوار بهره می­بریم. گو این­که رساله حاضر برای بررسی انتقادی روش حاکم بر مجامع علمی اسلامی در پژوهش تاریخی، بیشتر به رویکرد علامه مطهری ارجاع خواهد داد.

شهید مطهری(ره) در پاسخ به این سوال که تاریخ یعنی چه؟ سه معنا از این واژه را معرفی می­کند که به اختصار نقل می­شود. در تعریف نخست، تاریخ یعنی علم به وقایع و حوادث سپری شده و اوضاع و احوال گذشتگان، زندگینامه­ها و سیره­هایی که در میان همه ملل تالیف شده و می­شود. علم تاریخ در این معنا، اولاً جزئی است؛ یعنی علم به یک سلسله امور شخصی وفردی است نه علم به کلیات و یک سلسه قواعد و ضوابط، ثانیاً یک علم «نقلی» است نه عقلی، ثالثاً علم به «بودن­»ها است نه علم به «شدن»ها. رابعاً به گذشته تعلق دارد نه به حاضر. شهید مطهری(ره) این نوع تاریخ را «تاریخ نقلی» اصطلاح می­کند. در تعریف دوم علم تاریخ یعنی علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگی­های گذشته که این از مطالعه و بررسی حوادث و وقایع گذشته به­دست می­آید. بنابراین محتوا و مسائل «تاریخ نقلی» به منزله مبادی و مقدمات این علم به شمار می­آید. مورخ به این معنا، در پی کشف طبیعت حوادث و روابط علی و معلولی آن­هاست تا از این راه به قواعد و ضوابطی کلی برای تعمیم حوادث مشابه حال و گذشته دست یابد. این نوع تاریخ که شهید آن را تاریخ علمی اصطلاح کرده است، مانند نوع نخست به گذشته تعلق دارد و علم به بودن­هاست نه شدن­ها؛ اما بر خلاف تاریخ نقلی علم به کلی است نه جزئی و عقلی-نقلی است نه نقلی محض.  تعریف سوم، به فلسفه تاریخ برمی­گردد. یعنی علم به تحول­ها و تطورهای جوامع از مرحله­ای به مرحله­ای دیگر و قوانین حاکم بر آن. این علم، علم به شدن­هاست و عقلی است[۱].

صرف نظر از این­که آیا همه علمای مسلمان با این تقسیم­بندی همراهند یا خیر، همین تقریب به ذهن برای ما کافی است تا بگوییم که هدف این رساله تبیین برخی رویکردهای پژوهشی در تاریخ به معنای نخست و به طبع آن، تعریف دوم است. بر این پایه نخست رویکرد غالب اسلامی برای کاوش در این نوع تاریخ معرفی و بررسی انتقادی می­شود. سپس در فصل­های آینده رویکرد روایت شناسانه به تاریخ از نگاه فیلسوف معاصر، پل ریکور معرفی و شناسایی می­گردد. در همه این مسیر حادثه­ی محوری برای مورد پژوهی، روایت عاشوراست و تلاش می­کنیم سنت روایی عاشورا را در پس چهارده قرن با نگاه تاریخی ریکور شناسایی کنیم.

بخش نخست: روش اجتهادی

علمای مسلمان و به ویژه عالمان شیعه در کاوش­های دینی خود از روشی بهره ­می­برند که با روش­های شناخته شده در مجامع علمی غربی تفاوت­های آشکار دارد. این روش که در طول اعصار با تحولاتی نیز همراه بوده و شاخه­ها و تقسیماتی به همراه دارد با عنوان کلی «روش اجتهادی» شناسایی می­گردد. مدعای این نوشته اینست که دانشمندان مسلمان این روش و رویکرد پژوهشی خود را به دیگر شاخه­های علوم انسانی تعمیم داده­اند. به عنوان مثال در بررسی­های تاریخی خود چون با تاریخ اسلام مواجه بودند همین روش اجتهادی را به کار بسته­اند. البته برای این روش در هر حوزه دانشی، کارویژه مشخصی متناسب با شرایط و ویژگی­های  آن حوزه به چشم می­خورد که ناشی از کارکردها و آثار مترتب بر پژوهش در هر حوزه است. با این توضیح اجتهاد در دانش فقه و اصول برای رسیدن به حکم شرعی در فروعات احکام با اجتهاد در علم کلام اسلامی  یا تاریخ پژوهی تفاوت­هایی دارد. اما اصول، مبانی و لوازم مشترکی نیز دارند.

برای اجتهاد، نظر به مذاهب مختلف اسلامی و به صورت مشخص مشرب شیعی و سنی، و نیز با توجه به اختلاف­هایی که در جزئیات روش وجود دارد، تعاریف متعددی گفته شده است. اما اجتهاد دینی را در یک تعریف جامع که حوزه­های دانشی مختلف را در برگیرد چنین تعریف کرده­اند:

اجتهاد دینی، اصطلاحاً  عبارتست از کوشش علمی بر اساس منابع معتبر، به واسطه ابزار و عناصر لازم برای تفهم، اکتشاف و استخراج مطلق آموزه­های دین به گونه­ای که از اعتبار(حجیت یا صرفاً منجزیت و معذریت) برخوردار باشد.[۲]

در این تعریف نکاتی وجود دارد. از جمله اینکه مجتهد پیش از رجوع به منبع باید از اعتبار آن یقین حاصل کند. اعتبار منبع به دو معناست . یکی اصل جواز رجوع به منبع برای استخراج یا کشف که این معنا یا مستقیما توسط شرع تایید می­گردد و یا از راه عقل به دست می­آید مانند اینکه گفته شود آیا خبر واحد حجت است یا خیر که این بحث در علم اصول با دلایل نقلی و عقلی بررسی می­شود. معنای دوم اعتبار منبع اینست که پس از تجویز رجوع محقق به یک منبع، آیا مفاد منبع مطابق واقع به محقق رسیده است یا خیر. مثلا پس از پذیرش قرآن به عنوان یک منبع آیا قرآن امروزی مصون از تحریف و دستبرد مانده یا آیات و مفاد آن توسط عده­ای تغییر داده شده و کم و زیاد شده است که بنابراین نمی­تواند برای مجتهد یک منبع قابل اعتماد محسوب شود. یا مثلا مراسیلی که مرحوم صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه نقل کرده صحیح است یا خیر. مثال نخست موضوع قابل بحث در علوم قرآنی و علم اصول است و مثال دوم موضوع علم رجال و حدیث شناسی است. نکته قابل توجه در رابطه با تحصیل اعتبار منبع در شکل دوم، تجربه محور بودن آنست. یعنی برای اطمینان از  اعتبار روایات تاریخی که به دست محقق امروزی می­رسد چیزی جز گزارش­های تاریخی که گفته­ها و شنیده­های افراد درباره راویان است وجود ندارد. محقق در این مرحله از اجتهاد ناچار باید بر اساس تجربه دیگران وثاقت یک راوی و در نتیجه صحت سند را بدست بیاورد. البته این مساله برای رویکردهای عقل­گرا بیش از رویکردهای متن محور اهمیت داشته است. مثلا اخباریان که به نوعی در میان فقها متن محور محسوب می­شوند نسبت به ضرورت علم رجال شبهاتی را وارد کرده­اند.[۳] خلاصه آنکه رویکردهای تحلیلی در پژوهش های دینی که همواره دریافت عقلی را بر کلیت متن حاکم کرده­اند با نگاه تردید و احتیاط با متن مواجه شده­اند. توجه به این مساله در ادامه مسیر این رساله خالی از اهمیت نیست.

نکته دیگر در این تعریف از اجتهاد توجه به ماهیت کشفی تفهم انسانی است. پس تلاش مجتهد از آن رو که یک حرکت اکتسابی بشری محسوب می­شود خطاپذیر است. این دیدگاه ناظر به نظریه تخطئه در اجتهاد شیعی است که نتیجه و دستاورد عمل اجتهادی را ضرورتا مطابق واقع نمی­داند. اما به هر حال چه در صورت منجزیت و چه در حال معذریت آن را برای عمل مکلف حجت می­داند. این رویکرد مصلحت اندیشانه و عمل گرایانه توامان، از ابتکارها و امتیازهای اجتهاد شیعه به شمار می­آید که در دیدگاه تصویبی معتزلی و اشعری وجود ندارد.[۴]

همچنین نظر به این تعریف، اجتهاد دارای پیش شرط­ها، اصول ، ابزار و ویژگی­هایی است که در ادامه حسب نیاز به برخی از آنها اشاره می­شود.

ابزار و شرایط اجتهاد

آشنایی با ادبیات زبان رایج در علوم اسلامی که عربی است. این آشنایی بسته به اجتهاد در حوزه­های مختلف علوم متفاوت است و از دانستن صرف و نحو تا تسلط کامل بر علم بلاغت گسترش می­یابد.

آشنایی با منطق ارسطویی به ویژه در رویکرد تحلیلی و عقل گرای اجتهاد ضرورت تام دارد. این ابزار مجتهد را از اشتباه در استدلال و نیز عدم تطبیق ملاک­های صدق وکذب که از اصول اجتهاد تحلیلی است مصون می­دارد.

آشنایی با دانش اصول استنباط و علوم همگن با این دانش که بسته به حوزه دانشی اجتهاد متغیر است.

آشنایی و تسلط بر قرآن و سنت. مجتهد باید با مجموعه آموزه­های قرآن وسنت کاملا آشنا باشد. این موضوع از آن جهت مهم است که برون داد اجتهاد نباید با روح حاکم بر این دو منبع اصلی اسلام در تعارض و تضاد باشد.

داشتن تمرین کافی در فعالیت اجتهادی برای حصول ملکه اجتهاد.

اطلاع از استنباط­های مجتهدان نزدیک به صدور نصوص دینی.

البته در کم و کیف این ابزار و شرایط میان علمای مسلمان اختلاف نظر وجود دارد.[۵]

ویژگی­های روش اجتهادی

در این بخش به برخی از ویژگی­های روش اجتهادی که در پژوهش­های علوم اسلامی اعم از تاریخی و غیرتاریخی به چشم می­خورد اشاره می­شود:

حکومت اصول اعتقادی بر فرآیند اجتهاد

مجتهد چه در مسیر و چه در دستاورد اجتهادی خود همواره با نظر به اصول اعتقادات دین و مذهب حرکت می­کند. اصول اعتقادی نخستین عامل در رد یا پذیرش یک نقل تاریخی یا دریافت عقلی است. چنانچه مفاد یک نقل معتبر عاشورایی روایتگر عملی از امام باشد که با مفهوم عصمت امام در تعارض است، محقق شیعه بی­درنگ آن­ را رد می­کند. یا اگر روایتی از امام معصوم درباره یک حکم شرعی بر خلاف اصول ضروری مذهب وجود داشته باشد، مجتهد آن را حمل بر تقیه کرده و به آن اعتنا نمی­کند. هرچند این ویژگی در بادی امر بی­ اشکال به نظر می­رسد اما با امعان نظر موارد زیادی دیده شده که مجتهد و پژوهشگر پیش­فرض­های ذهنی خود را یک­سره به جای اصول اعتقادی نشانده و به جنگ متن رفته­است. در آینده به نمونه­هایی از این دست اشاره می­شود.

حاکمیت منطق ارسطویی

منطق ارسطویی بر روند تفهم و استخراج معنا از متن نظارت می­کند. این ویژگی از وجوه ممیزه روش اجتهادی گرایش­های تحلیلی و عقل محور است.

تفسیر غالب از منبع منصوص به متن مکتوب

این ویژگی تا آنجا پیش رفته که نقش سنت شفاهی در انتقال آموزه­های دینی تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است. هرچند توجه به آرای علمای معاصر یا نزدیک به صدور نصوص دینی، یا توجه به سیره متشرعه در فقه شیعه، رنگ و بوی بازگشت به سنت شفاهی را دارد؛ اما این مساله در پژوهش­های تاریخی یک خلا تمام عیار است.

[۱]. مطهری، مرتضی(بی­تا)، جامعه و تاریخ:صص۵۸-۶۰، تهران، انتشارات صدرا.

[۲]. حسنی، سیدحمیدرضا، و مهدی علی پور، ۱۳۸۷، تحلیل مکانیزم اجتهاد به مثابه مدلی برای تولید علوم انسانی اسلامی، همایش تولید علم و جنبش نرم افزاری در حوزه معارف اسلامی، کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان،

[۳] . نک: سبحانی، جعفر،۱۳۷۷، کلیات فی علم الرجال،ص۳۴-۵۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

[۴]. نک: حسنی، سیدحمیدرضا، و مهدی علی پور، ۱۳۸۷، تحلیل مکانیزم اجتهاد به مثابه مدلی برای تولید علوم انسانی اسلامی، همایش تولید علم و جنبش نرم افزاری در حوزه معارف اسلامی، کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان،

[۵]. نک:خمینی، سیدروح­الله، ۱۳۶۸، الرسائل، قم موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان و غروی تبریزی، میرزا علی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، اجتهاد و تقلید، تقریرات دروس فقه آیه الله خویی، قم موسسه انصاریان.

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.