پیشینه تحقیق بررسی چگونگی شکلگیری و جایگاه اجتماعی،  اقتصادی و  سیاسی طبقه موالی  دارای ۱۰۸ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

فصل اول: بررسی چگونگی شکلگیری طبقه موالی    ۵
۱-۱-آشنایی با شبه جزیره عربستان    ۶
۱-۲-موقعیت جغرافیایی عربستان    ۶
۱-۳-وضع دینی عربها    ۷
۱-۴-حضرت محمد (ص) و توسعه جغرافیایی اسلام    ۸
۱-۵-فتوحات مسلمانان و توسعهی متصرفات اسلامی پس از رسول خدا(ص)    ۹
۱-۵-۱-فتوحات زمان ابوبکر:( ۱۱تا ۱۳ هجری)    ۱۰
۱-۵-۲-فتوحات زمان عمر( ۱۳-۲۳هجرت)    ۱۲
۱-۵-۳-فتوحات زمان عثمان:( ۲۴ تا ۳۶ هجری)    ۱۶
۱-۵-۴-توقف فتوحات در زمان امیرالمؤمنین(ع) ۳۶-۴۰هجرت    ۱۷
۱-۵-۵-فتوحات زمان بنی امیه    ۱۸
۱-۶-جهان اسلام و پدیده مَوالی    ۱۹
۱-۶-۱-موالی در لغت:    ۲۱
۱-۶-۲-موالی در اصطلاح    ۲۴
۱-۶-۳-انواع مولی    ۲۶
۱-۶-۳-۱- ولاء عتق    ۲۶
۱-۶-۳-۱-۱-مولای مکاتبه    ۲۸
۱-۶-۳-۱-۲- مولای تدبیر    ۲۸
۱-۶-۳-۲-ولاء اسلام    ۲۸
۱-۶-۳-۳- ولاء حلف    ۲۹
۱-۷-موالی و خلفای راشدین    ۳۰
۱-۸-موالی و بنی امیه    ۳۲
۱-۹-موالی و بنیعباس    ۳۶
فصل دوم:    ۴۲
بررسی جایگاه اجتماعی،  اقتصادی و  سیاسی موالی    ۴۲
۲-۱- جایگاه اجتماعی موالی    ۳۷
۲-۲- نگرش قبیلهای عرب به موالی    ۳۷
۲-۳- پیوندهای اجتماعی مولی    ۴۰
۲-۴- شمار موالی در شهرها    ۴۲
۲-۴-۱- کوفه    ۴۳
۲-۴-۲- بصره    ۴۵
۲-۴-۳- شام و حجاز    ۴۶
۲-۵- موقعیت اجتماعی موالی    ۴۷
۲-۵-۱- ویژگیهای اجتماعی قبیله عرب    ۴۷
۲-۲- جایگاه اقتصادی موالی    ۵۰
۲-۲-۱-کارهای دستی و تجارت    ۵۰
۲-۲-۲- دبیری و کار در دیوان    ۵۳
۲-۲- ۳-حجابت و حراست( شرطه)    ۵۶
۲-۲- ۴-مالکیتِ اراضی و کارِ مِلک داری به وکالت از اربابان    ۵۷
۲-۲-۵-موالی در دیوان لشکر    ۵۸
۲-۳- جایگاه سیاسی موالی    ۶۴
۲-۳-۱- قیام مختار    ۶۷
۲-۳-۲- موالی و خوارج    ۷۱
۲-۳-۳-جنبش عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی    ۷۴
۲-۳-۴- قیام زید بن علی(ع)    ۷۷
۲-۳-۵- قیام یحیی بن زید    ۸۱
۲-۳-۶-جنبش عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر طیار    ۸۲
۲-۳- ۷-شورش حارث بن سریج    ۸۵
منابــع و مآخذ    ۱۴۹

منابــع

قرآن کریم

[۱]. نهج البلاغه

[۲].  ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق علی شیری، بیروت: داراحیاءالتراث العربی، ۱۴۰۸هـ.ق-۱۹۸۸م.

[۳].  ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت- لبنان: المکتبه العصریه، ۲۰۰۸م.

[۴]. بلاذری، احمد بن یحیی ، انساب الاشراف، بی­جا :نشر القدس، ۱۹۷۱م.

[۵]. کلینی رازی، ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الروضه من الکافی، با شرح و تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، ج اول، بی­تا.

[۶].____________________________ ، اصول کافی، بی­جا: بی­نا، بی­تا.

[۷]. جصاص، احمد بن علی،آیات الاحکام، کتاب ارث، تحقیق محمد صادق قمحاوی،  بیروت: داراحیاء التراث العربی،بی­چا، ۱۴۰۵هـ.ق.

[۸]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، دمشق- بیروت: دارالعلم الدار الشامیه، چ اول، ۱۴۱۲هـ.ق.

[۹]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم:دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷هـ.ق.

[۱۰]. معصوم شیرازی، محمد، طرائق الحقائق، مصحح محمد جعفر محبوب، بی­چا، بی­تا.

[۱۱]. قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا،کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات و وزارت ارشاد اسلامی، چ اول، ۱۳۶۸هـ.ش.

[۱۲]. حسینی جرجانی، سید امیر ابوالفتوح، آیات الاحکام، کتاب میراث، تحقیق میرزا ولی الله اشراقی سرابی، تهران: انتشارات نوید، چ دوم، ۱۴۰۴هـ.ق.

[۱۳]. ابن عبدربه اندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق احمد امین و احمد الزین و ابراهیم ابیاری، قاهره: بی­نا، بی­چا، ۱۹۴۰م و بتحقیق محمد سعید عریان، ۱۳۷۲هـ.ش.

[۱۴]. ابن عساکر، علی ، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق محمد احمد، دمشق: بی­نا، ۱۹۵۱-۱۹۵۴م.

[۱۵]. ابن عماد، شهاب الدین عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناووط، بیروت: دارابن کثیر، چ اول،۱۹۸۶م.

[۱۶]. ابن قتیبه دینوری، ابو محمد عبدالله بن مسلم، الامامه و السیاسه، مصر: بی­نا، بی تا.

[۱۷]. ابن کثیر، ابوالفداء، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر، ۱۹۸۶م.

[۱۸]. ابن مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الامم، حققه و قدم له  الدکتور ابوالقاسم امامی، تهران:سروش، چ اول، ۱۳۶۶هـ.ش.

فصل اول: بررسی چگونگی شکل­گیری طبقه موالی

 ۱-۱-آشنایی با شبه جزیره عربستان

عربستان سرزمینی است که دین اسلام در آن جا ظهور کرده و پیامبر اسلام از آن جا برخاسته است، بدین جهت سزاوار است در آغاز بحث، موقعیت جغرافیایی و وضع دینی عرب را پیش از ظهور اسلام به اختصار شرح دهیم.

۱-۲-موقعیت جغرافیایی عربستان

عربستان شبه جزیره­ی بزرگی است به مساحت تقریباً سه میلیون کیلومتر مربع که در جنوب غربی آسیا واقع شده.[۱]حدود این شبه جزیره از طرف شمال به بادیه الشام و از طرف مشرق به خلیج فارس و دریای عمان و از سمت جنوب به خلیج عدن و اقیانوس هند و از طرف مغرب به دریای سرخ محدود می­شود.[۲] اگرچه از لحاظ جغرافیای سیاسی، عربستان را امروز جزء قطعه آسیا محسوب می­دارند؛ ولی از نظر ساختمان طبیعی و جنس سکنه ونوع معیشت این شبه جزیره دنباله صحرای کبیر آفریقا است.[۳] برخی از جغرافیدانان به اختصار آن را “جزیره” نامیده اند.[۴]

به نوشته یاقوت حموی، چون اطراف آن را دریاها و رودخانه­ها در برگرفته است به این دلیل جزیره می گویند.[۵]عبدالله بن عباس این شبه جزیره را به حجاز، تهامه، یمن، عروض، نجد تقسیم می­کند.[۶] از لحاظ ریشه، نژاد و قوم عرب، غالب مورخان آن را خاستگاه سامی­ها می­دانند که این اقوام بعدها به دلیل خشکی و کم آب و علف بودن عربستان، به اطراف مهاجرت کردند،[۷] در مورد قدمت اعراب برخی علمای اخبار آن را به عرب بائده، عاربه و مستعربه و از لحاظ نسب به قحطانی و عدنانی تقسیم نموده­اند.[۸] از قرن­های پیش از میلاد تا پس از میلاد مسیح، حکومت­های متعدد در عربستان جنوبی وجود داشته­اندکه دامنه نفوذ آنها به سراسر شبه جزیره و خارج کشیده شد. مشهورترین حکومت­های آن که در سیاست، فرهنگ و اقتصاد شبه جزیره مؤثر بودند عبارتند از: حکومت مَعین، حضرموت، سبَئیان و حِمیریان بودند.

دولت­های شمالی عربستان نیز به دو دسته تقسیم می­شوند:

اولی؛ شامل دولت­های قدیمی نبط و تدمر که زاییده تجارت بودند.

دومی؛ شامل دولت­های متاخرتری از جمله(حیره)، غسان و کنده بودند که با مصالح سیاسی قدرت­های آن ایام پیوند داشتند.[۹]

۱-۳-وضع دینی عرب­ها

تاریخ از وضع دینی عرب­های جاهلیت اطلاعات کافی نمی­دهد همین قدر می­دانیم که در آن روزگار دین شایع و عمومی عرب­ها بت پرستی بوده است،[۱۰]هر قبیله بت مخصوصی داشتند که از چوب یا فلز یا سنگ یا عاج می­ساختند وجمیع افراد آن قبیله به زیارت و پرستش آن می­رفتند.[۱۱]دین مسیح نیز در بعضی نقاط عربستان پیروانی داشت از جمله در ناحیه شمال میان قبایل تغلب و غسان و قضاعه و در ناحیه جنوب در میان مردم یمن رواج داشت[۱۲].

دین مسیح در آن زمان به چند فرقه تقسیم شده بود که دو فرقه از آن در جزیره العرب شایع بود، نسطوری در حیره، یعقوبی در شام و نجران بزرگترین مرکز مسیحیان به شمار می رفت. حنفیان نیز در میان عرب­ها وجود داشتند و مردم را به توحید دعوت می­کردند بعضی از عرب­ها افکار ثنوی را از مردم حیره که با ایرانیان تماس داشتند فراگرفته بودند و به یزدان و اهرمن قائل بودند. کیش صابئین یکی از ادیان بسیار قدیم در جنوب عربستان(یمن)بود، اساس دین آنها مبتنی بر پرستش اجرام سماوی و کواکب آسمانی و مخصوصا عبادت آفتاب است.[۱۳]به عبارت دیگر آنها ستاره پرست و آتش پرست بودند.[۱۴]شمار یهودیان در عربستان زیاد بود از معروفترین نقاط یهودی نشین یثرب بود که بعدها مدینه نامیده شد. همچنین در تیماء و فدک و خیبر نقاط یهودی­نشین پدید آمد.[۱۵] اعراب به پرستیدن سنگ علاقه داشتند آنها سنگ ها را انصاب می نامیدند. همچنین تمثالهایی داشتنداز چوب و زر و سیم که اصنام یا اوثان گویند پرستش خدایان از حساب زندگانی دنیوی بوده است و در کارهای خود از جمله جنگ، سفر و … با آنها مشورت و استخاره می کردند. مذهب زرتشت و مانوی در عربستان در قبیله بنی تمیم نیز وجود داشت[۱۶]. در چنین شرایطی بود که دین اسلام ظهور کرد و حضرت محمد(ص) به پیامبری برانگیخته شد.

۱-۴-حضرت محمد (ص) و توسعه جغرافیایی اسلام

آن حضرت در نهم ربیع الاول در سال معروف به عام الفیل( ۲۰ اوریل ۵۷۱م) به دنیا آمد.[۱۷] و در سن چهل سالگی در شب دوشنبه هفدهم ماه رمضان وحی به او نازل شد.[۱۸] پیامبر(ص) بعد از بعثت دائماً به نشر دعوت خود در مکه مشغول بود و پس از آن مردم مدینه را به اسلام می خواندند. زید بن حارثه از سوی پیامبر(ص) تعدادی از صنعتگران ایرانی را به مدینه دعوت کرد آنها در مدینه بودند و پیامبر(ص) هیچ گاه اسلام را بر آنها تحمیل نکرد آنان سرانجام داوطلبانه مسلمان شدند[۱۹] و دین اسلام در مدینه انتشار یافت از آنجا که رسالت پیامبر یک رسالت جهانی و برای همه مردم دنیاست، و لذا بر پیامبر و یاران او بوده و هست که این وظیفه را تا به آخر و تا به هنگامی که قوت دارند ادامه دهند پیامبر(ص) از همان روزهای اول بعثت اعلام کرده بود که به­زودی رسالت او در همه­جا گسترده خواهد شد و گنج­های قیصری و کسرا به زیر سلطه اسلام در خواهد آمد. بعدها پیامبر دست به حرکت­های گسترده دیگری زد تا زمینه اولیه نفوذ اسلام را به خارج از جزیره العرب فراهم کند.

از جمله اقدامات پیامبر(ص) نامه های آن حضرت(ص) به ملوک پس از ماجرای حدیبیه بوده است. پیامبر برای نشر اسلام در خارج عربستان روش مسالمت را پیش گرفت و در سال ۶ هجرت به پادشاهان و زمامداران عصر نامه نوشت آنها را به اسلام دعوت کرد و با هر یک از قاصدان خویش نامه­ای را به سوی هرقل امپراطور روم، کسرای ایران، نجاشی امیر حبشه، مقوقس فرماندار مصر، هوذه بن علی الحنفی امیر یمامه، حارث بن ابی شمر امیر غسانی[۲۰]، منذر بن ساوی امیر بحرین[۲۱] و نامه­ای برای اهل عمان و نامه دیگری برای پادشاهان حمیری حاکم در یمن فرستاد و آنها را به اسلام دعوت کرد.[۲۲] اما هیچ یک از بزرگان و زمامداران بیرون عربستان به اسلام نگرویدند، فقط بعضی از آنها با فرستاده پیامبر رفتار نکو داشتند و جوابی مناسب به نامه او دادند. قیصر نامه رسول (ص) را جوابی نیکو باز داد ولی کسری نامه را پاره کرد و به فیروز دیلمی نامه نوشت و به او گفت که رسول را بگیرد و بکشد.[۲۳]

پیامبر(ص) پیش از وفات سپاهی برای حمله به سرزمین شام فراهم آورده و اسامه بن زید را سالار آن کرده بود. اما هنگامی که سپاه اسامه بیرون مدینه مهیای حرکت بود پیامبر وفات یافت و حرکت سپاه به تأخیر افتاد[۲۴].

۱-۵-فتوحات مسلمانان و توسعه­ی متصرفات اسلامی پس از رسول خدا(ص)

بعد از وفات پیامبر(ص) فتوحات اسلامی آغاز شد، و مسلمانان به تدریج، بر عراق و ایران و مصر تسلط یافتند و از طرف مغرب از برقه و تونس گرفته به سوی مراکش و جبل ُالطّارِق پیش رفتند. در زمان ولید بن عبدالملک بود که سند و بخارا و خوارزم و سمرقند تا کاشغر گشوده شد و ضمیمه متصرّفات اسلامی گردید[۲۵]. مسلمانان در مدت کمی توانستند جامعه ای را تشکیل دهند که به طور پیوسته از غرب هند تا شمال آفریقا و جنوب اروپا را دربرگیرد.

بنابراین با فتوحات پی در پی اسلام که چند سال طول کشید پیوسته بردگانی فراوان از سرزمین­های مغلوب به اسارت گرفته، فاتحان نیز افراد سپاهیان مغلوب را به اسارت می­گرفتند و هم مردمانی را از شهرها و روستاها می­ربودند و آنها را جزو غنایم خود شمرده به بردگی می­بردند و همه را مانند کالا و مال میان خود تقسیم می کردند.[۲۶]یکی از عوامل اصلی ایجاد مَوالی و شکل­گیری آنها به صورت یک طبقه خاص در دوره خلفای راشدین و بعدها دوره­ی امویان و عباسیان، گسترش فتوحات بود. که به خودی خود فتوحات باعث ازدیاد اسرا و بندگان در جنگها می­شد و در نهایت این اسرا و بندگان به شکل موالی تحت تابعیت اعراب در می­آمدند. در این پژوهش به صورت مختصر به بررسی جنگ­هایی که اعراب با ایرانیان و رومیان انجام دادند، پرداخته می­شود.

۱-۵-۱-فتوحات زمان ابوبکر:( ۱۱تا ۱۳ هجری)

ابوبکر پسر ابوقحافه از طایفه بنی تمیم بود و در مکه دو سال پس از عام الفیل متولد شد وقتی پیامبر وفات یافت بسیاری از عرب­ها در کار اسلام دچار تردید شدند[۲۷]. بعد از آن که ابوبکر به دستیاری خالد بن ولید بار دیگر سراسر عربستان را مطیع اسلام کرد مرتّدین و مدّعیان نبوت را از میان برد، مصمم شد که اسلام را در خارج جزیره العرب نیز منتشر سازد و انجام این خیال مستلزم فتح ممالک ایران و روم بود.[۲۸]

در آغاز خلافت ابوبکر اولویت مسلمانان شام بود؛ اما با آمدن یکی از رؤسای قبایل ساکن عراق یعنی مثنی بن حارثه نزد خلیفه، توجه مسلمانان به ایران جلب شد. مثنی بن حارثه خلیفه را به تصرف ایران تشویق کرد و کار فتح عراق را در نظر مسلمانان آسان جلوه داد[۲۹].

در اولین نبردی که مسلمین انجام دادند، اختلاف نظر است، طبری در تاریخ خود اولین منطقه­ای را که مسلمین گشودند و از آن جا اسیر و غنیمت زیادی هم گرفتند، منطقه ولجه در جنگی که در همان منطقه در سال ۱۲ه. ق رخ داد، می داند.[۳۰] ولی مورخ برجسته دیگر بلاذری اولین جنگ مسلمین را با ایرانیان نبرد خُریبه می­داند و اسیر گرفتن مردم این منطقه را دلیلی بر طمع خلیفه اول ابوبکر به ادامه جنگ­ها می­داند[۳۱]. اگر چه معمول است که جنگ اول اعراب را با ایران مقارن این زمان  جنگ قادسیه می­دانند لیکن هرگاه اثرات جنگ را در نظر بگیریم جنگ اول اعراب با ایرانی­ها جنگ ذوقار بود این جنگ در زمان خسروپرویز رخ داد و سپاهیان ایرانی شکست خورده معدوم شدند. تاریخ این جنگ را نولدکه بین ۶۰۴ و ۶۱۰م دانسته، ولی بعضی از محققین دیگر۶۱۱ نوشته­اند.[۳۲]ابوبکر به پیروی از رفتار پیامبر سپاهیانی به شام و عراق فرستاد تا با رومیان و ایرانیان بجنگند[۳۳]. وی برای این کار سپاهی در مدینه فراهم آورد و آن را به چهار دسته تقسیم کرد:

یک دسته را به سوی حمص، دسته دیگر را به فلسطین، دسته سوم را به دمشق و دسته چهارم رابه دره اردن فرستاد و به عمرو بن عاص فرمان داد برای فتح فلسطین اقدام کند.[۳۴]

در آغاز سال( ۶۳۳م/۱۲ه) اعراب به سرکردگی مثنی بن حارثه وارد قلمرو ساسانیان در بین­النهرین شدند و حیره را که پایتخت لخمیان بود گرفتند. مثنی پس از آنکه در غزوه « ذات السلاسل»[۳۵] فاتح شد، از رود فرات گذشت و در همان سال خالد بن ولید ایرانیان را شکست داد.[۳۶] همچنین ابوبکر، عبدالله بن عمر را برای مقابله با یک دسته از رومیان مأمور کرد و سپاه عرب پیروز شدند، مسلمانان نیز غنائم بسیار با ششصد اسیر از آنها گرفتند، سرانجام فلسطین فتح گردید و پیروزی نصیب مسلمانان شد.[۳۷]

سردار لشکر حدود شام ابوعبیده بن الجرّاح بود و او در سال ۱۲هجری در محل یرمُوک[۳۸] بر لشکریان هراکلیوس(هرقل) امپراتور روم شرقی حمله آورد و پس از جنگ سختی سپاهیان اسلام در سال ۱۳ هجری یعنی کمی پس از فوت ابوبکر و در عهد خلافت عمر فتح بزرگی کردند[۳۹]. و در نتیجه آن مفتاح راه­های جبل حوران و دره نهر اردن به دست ایشان افتاد و معابر شام بر روی ایشان گشوده گردید و پس از این فتح، شهر بُصری پایتخت غسانه را تسخیر کردند.[۴۰]

لشکریان سمت عراق  نیز به سرداری خالد[۴۱] ابتدا به حیره حمله بردند. آن شهر در سال ۱۲هجری به آسانی گشوده شد، زیرا فرماندار شهر پنهانی مسلمان شد و راه ورود شهر را به مسلمانان نشان داد و همین که به شهر آمدند به آسانی تسلیم شد.[۴۲]از آنجا خالد از طریق جلگه عراق به سمت خلیج فارس پیش رفت و بر بندر اُبلّه( در محل بصره فعلیه) دست یافت[۴۳] و افراد زیادی را اسیر کردند، غنائم بسیاری نیز بدست آوردند. با این وجود فتوحات دوره ابوبکر زیاد نبود او بعد از فتوحات ذکر شده سرانجام به سال ۱۳ هجرت وفات یافت و دوره خلافتش دو سال و چند ماه بود.[۴۴]

۱-۵-۲-فتوحات زمان عمر( ۱۳-۲۳هجرت)

پس از آنکه عمر از اوضاع داخلی عربستان آسوده­خاطر بود تمام همّ خود را برای فتح ممالک ایران و روم مصروف کرد و بزودی از یک طرف بساط دولت عظیم الشأن ساسانی را یکسره برچید و سراسر ایران را فتح کرد و از طرف دیگر دست تسلط رومیان را که چندین قرن بود برقسمت مهم آسیای غربی و شمال آفریقا فرمانروایی داشتند از این نواحی کوتاه ساخت و بهترین و آبادترین اقطار متمدن آن عصر را  تحت فرمان اسلام آورد[۴۵].

[۱]. فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ سیزدهم، ۱۳۸۱،ص۳٫

[۲]. ممتحن، حسینعلی، نهضت شعوبیه، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۰، ، چ دوم، ص ۹و۱۰، ؛ ابراهیم حسن،  حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، بی جا، سازمان انتشارات جاویدان، چ هشتم، ۱۳۷۳، ج۱، ص۲۷٫

[۳]. آشتیانی، عباس اقبال، تاریخ ایران پس از اسلام، تهران: موسسه انتشارات نگاه، ۱۳۸۶، ج۲، ص۳۰۵٫

[۴]. ممتحن، حسینعلی، پیشین، ص ۹٫

[۵].  زرگری نژاد ، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام ( عصر نبوت)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها( سمت)، ۱۳۸۳، چ ۲، ص۵ ؛ به نقل از حموی، یاقوت ،معجم البلدان، بیروت، دارالکتاب العربیه، بی  تا، ج۲،ص۱۳۷٫

[۶]. ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، پیشین، ۱۳۷۳، ج۱، صص ۲۸و۲۷؛ زرگری نژاد، غلامحسین، پیشین، ص۹و۱۰٫

[۷]. زرگری نژاد ، پیشین به نقل ازحتی، فیلیپ، تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز: کتابفروشی کتابچی حقیقت، بی تا، ج۱، ص۱۶٫

[۸]. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به زرگری نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام، ص۱۳تا ۲۳٫

[۹]. زرگری نژاد، غلامحسین، پیشین، ص ۳۸- ۲۹و ۵۶٫

[۱۰]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ۱۳۷۳، ج۱، ص۶۲؛ فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ۱۳، ۱۳۸۱، ص۴۳٫

[۱۱]. آشتیانی، عباس اقبال، تاریخ ایران قبل از اسلام، تهران: موسسه انتشارات نگاه، چ ۲، ۱۳۸۶، ص۳۱۶٫

[۱۲].  ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، پیشین، ج۱، ۱۳۷۳، ص۶۴و ۶۵٫

[۱۳].  ممتحن، حسینعلی، پیشین، ص۳۴ و ۳۲٫

[۱۴].  ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ج۱، ۱۳۷۳، ص ۶۴ و ۶۵و ۶۶٫

[۱۵].  ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ص ۶۲ و ۶۵٫

[۱۶]. فیاض، علی اکبر، پیشین، ۱۳۸۱،ص۴۷ و ۴۳٫

[۱۷]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ج۱، ۱۳۷۳ ، ص ۶۹٫

[۱۸]. همان، ج۱ ص ۷۲٫

[۱۹].، افتخارزاده، گلدزیهر، محمود، رناث، اسلام در ایران- شعوبیه- نهضت مقاومت ملی ایران علیه امویان و عباسیان، ترجمه و تحقیق و تالیف محمود افتخارزاده، مترجمان محمود افتخارزاده- محمد حسن عضد دانلو، تهران: مولف، ۱۳۷۱، چ اول، ص۳۷و ۳۸٫

[۲۰]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین،  ج،۱  ص۱۷۴ ؛ جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام تا سال ۴۰هجری، قم:  ناشر موسسه در راه حق ، ۱۳۶۶،  چ اول، ص۲۱۷-۲۱۹٫

[۲۱]. مظفر، محمد حسین، تاریخ شیعه، ترجمه محمد باقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۸، ص۳۴۵٫

[۲۲]. بلاذری، فتوح البلدان، ص۱۰۴٫

[۲۳]. خرگوشی، ابوسعید واعظ، شرف النبی، ترجمه نجم الدین محمود راوندی، تصحیح و تحشیه محمد روشن، تهران: انتشارات بابک، ۱۳۶۱، ص۱۶۸٫

[۲۴]. ابراهیم حسن، حسن ، ج۱، پیشین، ۱۳۷۳؛ قادری، حاتم، اندیشه سیاسی در اسلام و ایران، ص ۱۷؛ طبری بی تا، ج۳، ص۲۲۶؛ جعفریان، رسول،  پیشین، ص ۲۲۶٫

[۲۵]. ممتحن، حسینعلی، پیشین،. ص۱۰۵،

[۲۶]. انصاف پور، غلامرضا، روند نهضت های ملی و اسلامی در ایران، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی(موسسه انتشارات فرانکین سابق)، ۱۳۵۹، چ اول، ص۳۵۰٫

[۲۷]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ص ۲۲۶و۲۲۴٫

[۲۸]. آشتیانی، عباس اقبال، پیشین، ص۳۳۴٫

[۲۹]. ابن طقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانی، ترجمه محمد وحید گلپایگانی،  تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چ دوم، ۱۳۶۰، ص۱۰۵و ۱۰۶٫

[۳۰]. طبری،محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده،، انتشارات اساطیر، ۱۳۶۲، چ دوم، ج۴، ص ۱۴۹۰٫

[۳۱]. بلاذری، فتوح البلدان بخش مربوط به ایران، ترجمه آذرتاش آذرنوش، چ دوم، سروش.

[۳۲]. پیرنیا، حسن، تاریخ کامل ایران قبل از اسلام، تهران: موسسه انتشارات نگاه، چ دوم، ۱۳۸۶، ص ۲۲۷و۲۲۸٫

[۳۳]. بلاذری، فتوح البلدان، ص۱۵۶٫

[۳۴]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ج۱، ص۲۵۱٫

[۳۵]. وجه این تسمیه آن است که به روایتی ایرانیان در صفوف مقدم، خود را با زنجیری به یکدیگر متصل کرده بودند.

[۳۶].  پطرولویچ پطروشفسکی، ایلیا، اسلام در ایران از هجرت تا پایان قرن ۹ هجری ترجمه کریم کشاورز، ص۴۰٫

[۳۷]. ابراهیم حسن، پیشین، ج۱، ص۲۵۱٫

[۳۸].  به اصطلاح رومیان( (Hieromax

[۳۹].  ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ص ۲۵۶؛ جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، بی­جا: مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چ پنجم، ج۴، ۱۳۳۳، ص۶۸۷٫

[۴۰]. آشتیانی، عباس اقبال، تاریخ ایران پس از اسلام،همان، ص۳۳۴٫

[۴۱].  بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تصحیح استاد علامه محمد فروزان، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چ دوم، ۱۳۶۴، ص۳٫

[۴۲]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین،ج۱، ص ۲۵۶٫

[۴۳]. همان، ج۱، ص ۲۴۳ ؛ آشتیانی، عباس اقبال،پیشین، ص۳۳۴

[۴۴]. ابراهیم حسن، همان، ص۲۴۰٫

[۴۵]. آشتیانی، عباس اقبال،پیشین، ص۳۳۵٫

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.