پیشینه تحقیق تاریخچه مجالس مذهبی و اهمیت و برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن و روایات دارای ۸۳ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

فصل اول: مفهوم شناسی و تاریخچه مجالس مذهبی    ۵
۱-۲- مفهوم شناسی    ۵
۱-۲-۱- مجالس    ۵
۱-۲-۲- مجالس مذهبی    ۶
۱-۲-۳- حیات دینی    ۷
۱-۳- تاریخچه مجالس مذهبی    ۹
۱-۳-۱- بررسی انواع مجالس مذهبی در زمان پیامبر و ائمه معصومین(علیهم‌السلام)    ۹
۱-۳-۱-۱- بررسی برگزاری مجالس مذهبی توسط اهل بیت(علیهم السلام)    ۱۳
۱-۳-۱-۲-  جهت‌گیری مجالس مذهبی پس از شهادت امام حسین(علیه‌السلام)    ۱۴
۱-۳-۲-  تاریخچه مجالس مذهبی در ایران    ۱۹
۱-۳-۲-۱- هجرت امام رضا‌علیه‌السلام به ایران    ۲۰
۱-۳-۲-۲- مهاجرت اهل بیت حضرت موسی بن جعفر‌علیه‌السلام و امام رضاعلیه‌السلام به ایران    ۲۰
۱-۳-۲-۳- استقرار شیعیان مهاجر و شکل گیری شهر مقدس قم    ۲۲
۱-۳-۲-۴- ورود حضرت فاطمه معصومه‌سلام‌الله‌علیها به قم    ۲۲
۱-۳-۲-۵- برگزاری مجالس مذهبی بعد از شهادت حضرت امام رضاعلیه‌السلام    ۲۳
۱-۳-۲-۶- دوران آل بویه؛ رسمیت یافتن مجالس مذهبی در ایران    ۲۳
۱-۳-۲-۷- دوران سلجوقیان؛ حیات مخفی    ۲۵
۱-۳-۲-۹- دوران تیموریان؛ پیدایش مجالس مذهبی “روضه”    ۲۶
۱-۳-۲-۱۰- دوران صفویه؛ اوج تعظیم شعائر    ۲۷
۱-۳-۲-۱۱- دوران افشاریان و زندیان؛ عصر افول و رکود    ۲۷
۱-۳-۲-۱۲- دوران قاجار؛ غلبه ی زواید و حواشی بر اصل    ۲۸
۱-۳-۲-۱۳-  دوران پهلوی؛ سیاست دوگانه    ۳۰
۱-۳-۲-۱۴- نقش مجالس مذهبی در پیروزی انقلاب اسلامی    ۳۱
جمعبندی    ۳۲
فصل دوم:کارکردهای  مجالس مذهبی در احیای دین با استفاده ازآیات و روایات    ۳۳
۲-۱- اهمیت جماعت و مجالس در اسلام    ۳۴
۲-۲-  برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن و روایات:    ۳۷
۲-۲-۱- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن    ۳۸
۲-۲-۱-۱- انواع شعائر با توجه به آیات قرآن کریم    ۴۳
۲-۲-۲- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه روایات    ۴۹
۲-۳- جایگاه مجالس مذهبی مطلوب در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه    ۵۵
۲-۳-۱- کارکرد عبادی:    ۵۵
۲-۳-۱-۱- تبیین معارف دینی:    ۵۷
۲-۳-۱-۲- فراهم سازی زمینه تهذیب نفس:    ۵۸
۲-۳-۱-۳-  بیان روایات و معارف اهل بیت:    ۶۰
۲-۳-۲- کارکرد سیاسی    ۶۱
۲-۳-۲-۱-  مجالس مذهبی ابزار مبارزه سیاسی اهل بیت (علیهم السلام)    ۶۲
۲-۳-۲-۲- رزمایش سیاسی    ۶۴
۲-۳-۲-۳- افزایش روحیه جهاد و شهادت طلبی و ظلم ستیزی در برابر دشمنان    ۶۶
۲-۳-۲-۴-  افزایش معرفت و بصیرت در مخاطبان    ۶۸
۲-۳-۲-۵- افزایش روحیه تولی و تبری    ۷۰
منابع و مآخذ    ۷۳
الف. منابع عربی    ۷۳
ب. منابع فارسی    ۷۶
ج. مقالات    ۸۲
د. پایان نامه    ۸۲
ه. منابع مجازی    ۸۳

  منابع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی.

صحیفه سجادیه، ترجمه مرحوم الهی قمشه­ای.

الف. منابع عربی

فراهیدی، خلیل بن احمد.کتاب العین. ج۱، ۸ ، قم:انتشارات هجرت، دوم،(۱۴۱۰ق).

ابن منظور،محمد بن مکرم. لسان العرب. ج۶و‏۱۴، محقق جمال الدین میردامادی، بیروت: دار صادر، سوم،(۱۴۱۴ق).

طریحی، فخرالدین.مجمع البحرین. ج۱،‏۳ ، ۴ ،محقق سید احمد حسینی،تهران: کتابفروشی مرتضوی، سوم،(۱۳۷۵).

مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. ج ۳ و ۵ ، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،(‌۱۳۷۴).

کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق.الکافی. ، ج۱،۲، ۴، ۵، ۸، محقق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران:دارالکتب الاسلامیه، چهارم، ( ۱۴۰۷ ق).

———————-. الکافی، کتاب الایمان و الکفر، باب تذاکر الاخوان، ح ۲

———————-. الکافی، کتاب الایمان و الکفر، باب ما یجب من ذکر الله عزوجل فی کل مجلس، ح ۲

نوری، حسین بن محمدتقی.مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. ج ۱۰، محقق موسسه آل البیت، قم: موسسه آل البیت، اول، (۱۴۰۸ق).

حر عاملی، محمد بن حسن. تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، مصحح موسسه آل البیت.ج۲، ۴،‏۷، ۱۲، ۱۴، ۱۵ ،۱۶، ۱۷ قم: انتشارات موسسه آل البیت، اول، (۱۴۰۹).

حلبى، علی بن برهان الدین. سیره الحلبیه. ج‏۲، بیروت:المکتبه الاسلامیه،(۱۲۸۱).

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. بحارالانوار(الجامعه لددر اخبار الائمه الاطهار). ج۱،۲، ۴، ۶، ۱۰،۱۱،۲۱ ،۲۲،۲۵، ۲۷ ، ۳۶ ،۴۴،۴۵ ، ۴۶، ۵۰، ۶۶ ، ۷۵، ۸۰، ۹۰ ،۹۳ ، ۹۷، محقق جمعی از محققان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، دوم،(۱۴۰۳ق).

نراقی ،ملا احمد. عوائد الأیام. قم: انتشارات بصیرتی،(۱۴۰۵ه).

نمری، یوسف بن عبدالله. الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. ج‏۱ ، محقق علی محمد بجاوی، بیروت: دارالجیل، اول، (۱۴۱۲ق).

امین عاملی، سید محسن. اقناع اللائم علی اقامه الماتم. تهران: مکتبه نبنوی الحدیثه، (۱۳۴۴).

شیبانی، احمد بن محمد بن حنبل. مسنداحمد بن حنبل. ج ۶،بیروت: دارالإیمان،( ۱۹۴۸).

شیبانی جزری، عزالدین ابوالحسن ابن اثیر. اسدالغابه فی معرفه الصحابه. ج ۲، محقق علی محمد معوض، بیروت: داراحیاء التراث العربی،(۱۹۷۰م).

 فصل اول: مفهوم شناسی و تاریخچه مجالس مذهبی

۱-۲- مفهوم شناسی

۱-۲-۱- مجالس

کلمه «مجالس» فقط یکبار در قرآن به شرح ذیل آمده است:  ” إِذا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا “[۱]

مجالس‌در لغت: در لسان العرب آمده است: المجلس: جماعه الجلوس^[۲] گروهی که نشسته­اند.

المجالس جمع مجلس بالکسر و هو موضع الجلوس.[۳] مجالس، جمع مجلس و محل نشستن انسان است.و المجالسه: الألفه و المخالطه و المصاحبه.[۴]

به این ترتیب، مجالست به معنای صمیمیت و همدلی و همراهی می­باشد که به نظر می­رسد مجالست به نوعی بیان کننده صفات و ویژگی­های مجلس می­باشد به گونه­ای که اگر در مجلسی همدلی و همراهی وجود نداشته باشد و عده­ای بدون هدف دور هم جمع شده باشند مجلس مدنظر در این پژوهش نمی­باشد.

مجالس در اصطلاح[۵]: مکان جمع شدن عده‌ای از افراد کنار هم به منظور تبادل نظر پیرامون موضوعی خاص می‌باشد.

۱-۲-۲- مجالس مذهبی

مذهب در لغت:

المَذْهَبُ: المُعْتَقَد الذی یُذْهَبُ إِلیه‏[۶]  عقیده­ای که به سوی آن می رود.

یعنی عقیده­، اصل، راه و روش است وجمع آن مذاهب می باشد.

مجالس مذهبی در اصطلاح[۷]: جمع شدن عده‌ای از افراد هم­عقیده دور هم به منظور کسب شناخت و معرفت نظری و عملی در حوزه دین در راستای تقرب در درگاه الهی می­باشد. مجالس مذهبی می­تواند مصادیق متعددی از جمله: مجالس ذکر اهل بیت ^{علیهم السلام}  ، مجالس درسی که در آن­ها مسائل دین بیان می­شود، مجالس اخلاقی و موعظه، اعتقادی، اجتماعی مانند نمازجمعه و مجالس دیگر باشد، لکن تمرکز نگارنده در این پایان­نامه بیشتر بر مجالس ذکر اهل بیت ^{علیهم السلام}   بوده است.

مجالس مذهبی مطلوب: مجالس مذهبی که مطابق خواسته‌ شارع مقدس منجر به قرب الهی گردیده و امر خداوند در آن­ها زنده شود و از آسیب‌های جانبی  این مسیر به دور باشند. ‌

۱-۲-۳- حیات دینی

در قرآن کریم واژه حیات ۷۶ بار به کار رفته است[۸].

حیات در لغت: حیات از ریشه حی به معنی ضد موت گرفته شده است، همان‌گونه که در مجمع­البحرین آمده  الحی: ضد المیت[۹] و همچنین در لسان­العرب آمده الحَیَاهُ: نقیض الموت[۱۰]  در نتیجه حیات یعنی زندگی.

   دین در لغت: دین در لغت، معانی متعددی دارد. در التحقیق دین به معنای جزا، اطاعت، ملک، قرض و… آمده است.[۱۱] و در کتاب العین آمده الدین: الطاعه [۱۲] دین یعنی اطاعت کردن و جمع آن ادیان است. واژه دین بارها در قرآن با معانی ذیل به کار رفته است[۱۳]: جزا و پاداش، اطاعت و بندگی، ملک و سلطنت، شریعت و قانون، ملت، تسلیم و اعتقادات.

دین در اصطلاح: دین در اصطلاح، نیز تعاریف فراوانی دارد. برخی از این تعاریف تا حدی گسترده است که هرگونه مکاتب بشری، آیین خرافی و منکر خدا و حتی  ضد خدا چون مارکسیسم را هم شامل می­شود. و برخی به قدری محدود است که تنها یک دین  خاص را در بر می­گیرد.[۱۴] ولی می­توان گفت، دین یعنی مجموعه‌ی‌ قوانین و قواعد مربوط به عقاید و اخلاق و اعمال بشر، خواه وضع کننده‌ آن خدا باشد یا انسان و به همین جهت، پیامبر اکرم ^{صلی الله علیه وآله} به فرمان خدا به بت­پرستان حجاز فرمود:”لکم دینکم ولی دین”[۱۵]، یعنی مجموعه‌ قوانینی که شما تدوین کرده­اید یا در خاطره­ها سپرده و پذیرفته­اید برای شما باشد و قوانینی که از طرف خدای سبحان نازل شده برای ما باشد.[۱۶]

حیات دینی در اصطلاح: به معنای تعیین مسیر حرکت زندگی بر مبنای خطوط و چارچوب­های  مشخص شده توسط خداوند متعال و ائمه معصومین ^{علیهم السلام} می­باشد و تلاش می­گردد زندگی بر مبنای اصول و چارچوب­های مشخص شده انجام گردد.

حیات دینی جامعه: به معنای استمرار جریان دین در پیکره اجتماع می­باشد به گونه­ای که نه تنها افراد جامعه به صورت فردی بلکه جامعه و جمیع افراد به صورت جمعی هم خود را مقید به زندگی بر مبنای اصول و چارچوب های دینی می­دانند و نگاه و معرفت مشترکی نسبت به دین و مسایل دینی بین آن­ها وجود دارد و بر مبنای همین نگاه و معرفت مشترک عمل می­نمایند.

حیات طیبه: شاید بتوان یکی از کلمات قریب المعنی به حیات دینی را حیات طیبه دانست. البته حیات طیبه در درجه­ی بالاتری نسبت به حیات دینی قرار دارد. در قرآن کریم، خداوند متعال می­فرمایند: “مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکرٍ أَوْ أُنثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاهً طَیبَهً”^[۱۷]

حیات، به معناى جان انداختن در چیز و افاضه حیات به آن است، پس این جمله با صراحت لفظش دلالت دارد بر اینکه خداى تعالى مؤمنى را که عمل صالح کند به حیات جدیدى غیر آن حیاتى که به دیگران نیز داده زنده مى‏کند.[۱۸]

طیبه به معنی پاک، حلال و امثال آن است.^[۱۹] در تعریف حیات طیبه نظرات متفاوتی وجود دارد. که با بررسی این نظرات می­توان به این نتیجه رسید که: حیات طیبه یعنی حیات پاکیزه و دور از هرگونه پلیدی و آلودگی.

۱-۳- تاریخچه مجالس مذهبی

در این بخش تلاش می­گردد گونه­های مختلف مجالس مذهبی در دوران صدر اسلام و همزمان با دعوت رسول مکرم اسلام ^{صلی الله علیه و آله}  به اسلام، مورد بررسی قرار گرفته و انواع مختلف این مجالس ذکر شود. در ادامه برگزاری این گونه مجالس در زمان ائمه معصومین ^{علیهم السلام}  همچنین  در دوره­های مختلف تاریخی و در محدوده جغرافیائی کشورمان مورد بررسی قرار گرفته و در انتها به نقش این مجالس در پیروزی انقلاب اسلامی اشاره می­گردد.

 ۱-۳-۱- بررسی انواع مجالس مذهبی در زمان پیامبر و ائمه  معصومین(علیهم‌السلام)

از آنجا که پیامبر ^{صلی الله علیه و آله} ،برای امر آموزش به صورت عام و آموزش و تربیت دینی به صورت خاص اهمیت ویژه‌ای قائل بودند، از روش­های گوناگونی برای این کار استفاده می­کردند که از آن جمله می­توان به آموزش به شیوه­های غیرمستقیم، آموزش به شیوه خطابه، آموزش به شیوه تکرار، آموزش به شیوه پرسش و پاسخ ، شیوه تمثیل و … اشاره کرد. شاید بتوان اولین شیوه پیامبر ^{صلی الله علیه و آله} را شیوه خطابه دانست،. خطابه­های نخستین پیامبر اکرم ^{صلی الله علیه و آله} ،پیرامون اصول و پایه­های تربیت دینی بود، چنان­که می­توان گفت اولین خطابه حضرت رسول ^{صلی الله علیه و آله} پس از بعثت زمانی بود که بر فراز کوه صفا مردم را به خدا پرستی دعوت کرد و همچنین آنجا که خداوند به پیامبر امر می­کند:” وانذر عشیرتک الاقربین”[۲۰] و پیامبر ^{صلی الله علیه و آله} نزدیکان خود را جمع می­کنند و برای آنان ایراد سخن می­کنند. و بعد این خطابه­ها متناسب با رشد مردم، در راستای نیازمندی­های فردی و اجتماعی مردم، صورت می­گرفت.  بیشترین مجالس مذهبی زمان پیامبر را همین مجالس خطابه تشکیل می­دهند، که به  مناسبت­های مختلف مانند نماز جمعه، نماز جماعت و…برگزار می­شد. البته یکی دیگر از مجالسی که در زمان پیامبر ^{صلی الله علیه و آله} ،از اهمیت ویژه­ای برخوردار بود و پیامبر ^{صلی الله علیه و آله} ، مردم را بسیار به آن تشویق می­کردند، مجالس بحث علمی بود. همان طور که می­دانیم پیامبر اکرم ^{صلی الله علیه و آله} کسب علم را برای هر مسلمان واجب (فریضه) تلقی می­کردند:

«طلب العلم فریضه علی کل مسلم»[۲۱].. در این مورد روایت مشهوری وجود دارد: «حضرت رسول ^{صلی الله علیه و آله} وارد مسجد مدینه می­شوند و دو گروه را مشاهده می­کنند؛ گروهی به عبادت و گروهی به تعلیم و تعلم اشتغال داشتند. ایشان ضمن ستایش از کار هر دو گروه فرمودند: «لکن من برای تعلیم و تعلم فرستاده شده­ام» و به طرف دسته­ای رفت که به تعلیم و تعلم اشتغال داشتند»[۲۲].

[۱]– چون به شما گویند در مجلس­ها جا گشائید، گشاده کنید.(مجادله,۱۱)

[۲] – محمد بن مکرم ابن منظور, لسان العرب، ( محقق جمال الدین میردامادی)، سوم,(بیروت: دار صادر, ۱۴۱۴ق) ، ج۶، ص ۴۰٫

[۳] – فخرالدین طریحی،مجمع البحرین،(محقق سید احمد حسینی)، سوم، (تهران: کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم،۱۳۷۵)، ج ۴، ص ۵۸

[۴] – همان

[۵] – با بررسی منابع مختلف و عدم تعریف اصطلاحی مجالس، این تعریف توسط نگارنده استنباط شد.

[۶] – محمد بن مکرم ابن منظور، ج ۱، ص ۳۹۴

[۷] – با بررسی منابع مختلف و عدم تعریف اصطلاحی مجالس مذهبی، این تعریف توسط نگارنده استنباط شد.

[۸] – محمدفؤاد عبدالباقی، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم،( تهران: چاپ افست، ۱۳۹۷)، ذیل «ح ی ی»

[۹] – فخرالدین طریحی، ج ۱، ص ۱۱۷

[۱۰] – محمد بن مکرم ابن منظور،. ج‏۱۴، ص۲۱۱

[۱۱] – حسن مصطفوی،  التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،‌۱۳۷۴) ، ج ۳، ص ۲۶۸-۲۶۹٫

[۱۲] – خلیل بن احمد فراهیدی, کتا ب العین, , دوم,( قم:انتشارات هجرت۱۴۱۰ق),ج ۸ ,ص ۷۲

[۱۳] – مالک یوم الدین ( فاتحه : ۳)، قل انی امرت ان اعبدالله مخلصاً له الدین (زمر: ۱۱)، و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه و یکون الدین کله لله (بقره: ۱۹۳)، لکم دینکم و لی دین (کافرون: ۶)، قل اننی هدانی ربی الی صراط مستقیم دینا قیماً مله ابراهیم حنیفاً (انعام: ۱۶۱)، ان الدین عندالله الاسلام ( آل عمران، ۱۹ )، لا اکراه فی الدین (بقره: ۲۵۶)

[۱۴] – محمد حسین زاده،  مبانی معرفت دینی، (قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی،‌۱۳۸۰ ) ، ص ۱۷

[۱۵] -دین شما براى خودتان و دین من هم براى خودم (کافرون/ ۶)

[۱۶] – جمعی از نویسندگان، تفسیر موضوعی قرآن، (تهران: دفتر نشر معارف، ۱۳۸۹)،ج ۱،ص ۲۷۹

[۱۷] – هر کس کار شایسته ای انجام دهد ، خواه مرد باشد یا زن ، در حالی که مؤمن است ، او را به حیاتی پاک زنده می داریم و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام می دادند ، خواهیم داد. (نحل، ۹۷)

[۱۸] – سید محمدحسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ( مترجم موسوی همدانی), پنجم,( قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم , ۱۳۷۴), ج۱۲، ص۴۹۱

[۱۹] – حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، (مترجم سید غلامرضا خسروی حسینی)،(تهران: مرتضوی، بی تا)، ص۵۲۷. و فضل بن حسن طبرسی، ، مجمع البیان،(تهران: انتشارات فراهانی، ۱۳۶۰)، ج۱، ص۵۰۳.

[۲۰] – شعراء, ۲۱۴

[۲۱]– محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی،الکافی ،( محقق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی)، چهارم، (تهران:دارالکتب الاسلامیه,۱۴۰۷ق),ج۱، ص۳۵

[۲۲] – زین الدین بن علی شهید ثانی، منیه المرید فی آداب المفید و المستفید، (مترجم محمدباقر حجتی)، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳)،ص ۱۰

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.