1,363 views
پیشینه تحقیق نظریه های پیدایش سکونتگاههای غیر رسمی در اطراف شهرها و ویژگیهاو رویکردها و رهیافتهای مداخله در اسکانهای غیررسمی دارای ۴۱ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.
مقدمه ۴
۲-۱- نظریههای پیدایش سکونتگاههای غیررسمی ۴
۲-۱-۱- دیدگاه لیبرال ۵
۲-۱-۲- دیدگاه بنیادگرایی ۶
۲-۱-۳- جامعه گرایی ۶
۲-۱-۴- دیدگاه بوم شناسی ۶
۲-۲- گرایشهای شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی ۶
۲-۲-۱- گرایشهای جهانی ۷
۲-۲-۲- گرایشهای شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی در ایران ۱۲
۲-۳- ویژگیهای اسکانهای غیررسمی ۱۳
۲-۴- علل پیدایش سکونتگاههای غیررسمی ۱۵
۲-۴-۱- عوامل ساختاری جامعه: ۱۵
۲-۴-۲- علل سازمانی: ۱۶
۲-۴-۳- فقدان سیستمهای حمایتی و مشارکتی: ۱۶
۲-۴-۴- فعالیتهای باندهای (مافیایی) نامشروع زمین ۱۶
۲-۵- رویکردها و رهیافتهای مداخله در اسکانهای غیررسمی ۱۶
۲-۵-۱- رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی در قالب دیدگاههای مختلف ۱۷
۲-۵-۲- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی ۲۵
۲-۶- فرآیند توانمند سازی ۳۰
۲-۷- ساختار و ابعاد توانمندسازی ۳۱
۲-۸- اهمیت مشارکت در برنامهریزی شهری در راستای توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی ۳۴
۲-۸-۱- مشارکت توسعهای ۳۵
۲-۸-۲- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاههای غیر رسمی ۳۶
۲-۹- جمعبندی ۳۷
منابع وماخذ ۳۸
رفیعیان، مجتبی. مطالعات توانمندسازی اقشار کم درآمد بندرعباس، مهندسین مشاور سبزاندیش پایش، ۱۳۸۹
صرافی، مظفر. به سوی نظریه ای برای ساماندهی اسکان غیررسمی – از حاشیه نشینی تا متن شهرنشینی، فصلنامه هفت شهر، شماره هشتم، ۱۳۸۹ .
صرافی، مظفر، بازنگری ویژگیهای اسکان خودانگیخته در ایران: در جستجوی راه کارهای توانمندسازی، مجموعه مقالات حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، جلد اول، ۱۳۸۲.
صرافی، مظفر، شهری شدن جهان و جهانی شدن شهرها؛ طرح مسألهای برای جنوب، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره ۱۵۶، ۱۳۸۶٫
هادیزاده بزاز، مریم. حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان. شهرداری مشهد، مدیریت ساماندهی حاشیه شهر مشهد، ۱۳۹۰
پیران، پرویز، آلونک نشینی در ایران: دیدگاههای نظری: با نگاهی به شرایط ایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره ۸۷-۸۸، ۱۳۸۵٫
پیران، پرویز، شهرنشینی شتابان و ناهمگون آلونک نشینی در تهران، اطلاعات سیاسی-. اقتصادی، شماره ۴، ۱۳۸۷
پیران، پرویز، شهرنشینی شتابان و ناهمگون مسکن نابهنجار، اطلاعات سیاسی- اقتصادی،. شماره ۲۴، ۱۳۹۱
حاج یوسفی، علی، پدیده حاشیه نشینی قبل از انقلاب، مجموعه مقالات حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی، جلد اول، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ۱۳۸۲
جواهری پور، مهرداد و بابک داورپناه، سکونتگاههای ناپایدار اقشار کم درآمد شهری (بازبینی سیاستگذاری های دوران اخیر در زمینه اسکان غیر رسمی یا نابسامان)، فصلنامه هفتشهر، شماره هشت، ۱۳۸۹
زاهد زاهدانی، سعید. حاشیه نشینی، انتشارات دانشگاه شیراز، ۱۳۸۸
اطهاری، کمال، سنجش عامل ساختاری و نهادی در ایران، مجموعه مقالات حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی، جلد اول، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ۱۳۸۲
عابدین درکوش، سعید، درآمدی به اقتصاد شهری، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،۱۳۸۰.
عبدی، برهان و دیگران ، ( ۱۳۸۸ )، ارایه راهکارهای جلب مشارکت ساکنان مناطق اسکان غیررسمی(در فرآیند تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری)، هویت شهر، سال سوم ، شماره ۴، صص ۸۲ـ۷۱٫
هاروی، دیوید. عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه: فرح حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، ۱۳۸۶
داوودپور، زهره، کلانشهر تهران و سکونتگاههای خودروی، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، چاپ اول، تابستان ۱۳۹۲
در این مقاله روند شکلگیری سکونتگاههای غیر رسمی در اطراف شهرها در ایران و جهان مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به تبیین ویژگیها، علل و سیاستهای مداخله در سکونتگاههای غیررسمی پرداخته میشود. همچنین جایگاه و اهمیت توانمندسازی این نوع از سکونتگاهها مورد بررسی قرار میگیرد و در انتها فرآیند و ابعاد توانمندسازی بحث شده و روش مداخله در بافت برای ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی انتخاب میگردد.
سکونتگاههای غیررسمی در جهان از پیشینه طولانی برخوردار است، که از زمان شکلگیری تا کنون با عناوین متعددی چون: حاشیه نشینی، سکونتگاههای خودرو و نابسامان، اجتماعات آلونکی، سکونتگاه نابهنجار و خود انگیخته نامیده میشود. بدین صورت که شخصی به غیراز مالک زمین، مساکنی را با اجازه و یا بدون اجازه صاحب ملک میساخته است. اما آنها مساکن حاشیهای غیرقانونی، به آن مفهومی که ما تعریف و طبقهبندی مینماییم، نبودهاند.
با این حال، «اسکانهای غیررسمی» در حقیقت یک اصطلاح منسوب به غرب است که سابقه آن به نوشتههای متفکرینی چون رابرت پارک[۱]، اورت استون[۲]، جان ترنر[۳] و چارلز آبرامز[۴] برمیگردد.
رابرت پارک و اورت استون در نوشتههای خود کوشیدند ظهور یک تیپ شخصیت، یعنی انسان با سکونت غیررسمی را در وضعیت برخورد و ستیز فرهنگی روشن سازند. همانگونه که پارک نشان داده، انسان ساکن سکونتگاه غیررسمی کسی است که در سرنوشت، محکوم به زندگی در دو جامعه با فرهنگ نه متفاوت بلکه متعارض میباشد (Kazemi, 2009: 19-50).
جان ترنر در سال ۱۹۶۹ نظریه خوشبینانه و مثبتی را اتخاذ نمود و اسکانهای غیررسمی را به عنوان راهحل بسیار مناسب برای مشکلات مسکن در نواحی شهری کشورهای در حال توسعه توصیف کرد.(Turner, 2012: 357)
اسکانهای غیر رسمی فاکتور برجسته و غالب در شهرنشینی و تهیه مسکن برای فقرای شهری میباشد. این سکونتگاهها نباید به مانند بخشی از بحران کشوری مسکن، بلکه به عنوان سهم فقرا، برای حل مسئله خودشان نگریسته شود (El-Batran, et al, 2007:222)، این گونه سکونتگاهها در واقع مشکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروههای کمدرآمد در نقاط آسیبپذیر شهر میباشد که به صورت کاملاً سازماننیافته (خودرو و فاقد مجوز رسمی از نهادهای شهری) ایجاد میگردد. این نواحی به دلیل سرعت پیدایش و عدم نظارت دستگاههای اجرایی فاقد استانداردهای قابل قبول زیستی بوده و عمدتاً در فقدان نظام شکلیافته (مطلوب) سکونتی و در پاسخگویی فقرا به نیاز سکونت آنها در مدت زمان بسیار کوتاه شکل میگیرند. در ادبیات توسعه شهری، این محدودهها را جزء نواحی آسیبپذیر نیز تصور میکنند و شرایط موجود در این نواحی را مساعد برای بروز ناهنجاریهای اجتماعی میدانند. در بسیاری از موارد، مدیران اقدامات مؤثری را در جهت بهبود آنها انجام نمیدهند و عمده اقدامات خود را معطوف به بهسازی معابر و ارتقاء وضعیت کالبدی این نواحی میکنند و کمتر به حوزه انسانی ساکن در این نواحی میپردازند. هرچند شاید نتوان به یک تعریف جامع و فراگیر در توصیف ویژگیهای این نواحی رسید که تمامی وجوه حاکم بر این مناطق را بازگو نماید لیکن در یک برداشت کلی میتوان ایجاد این نواحی در شهرها را جزیی از فرایند عدم تعادل شهری/ منطقهای و سازگاری دوگانه اقتصادی در جامعه تلقی کرد که منجر به تغییر مکانی جمعیت از نواحی فقیر و توسعهنیافته روستایی به سمت و سوی نواحی برتر شهری میگردد. در این جریان انتقال جمعیتی، به دلیل عدم پاسخگویی بازار رسمی، نواحی بیدفاع و فاقد نظارت شهری، عرصه اسکان این گروههای تازهوارد، که توان رقابت در بازار رسمی زمین و مسکن را ندارند، شده و با سرعت مهارنشدنی اشغال میگردند. هماهنگی با این نیاز اجتماعی، فرصتطلبی گروههای سودجو و رانتخواری زمین، به عنوان یک فعالیت اقتصای، عامل تشدیدکننده محسوب شده و زمینه لازم در گسترش آن پدید میآورد. شاخصههای چنین مناطقی معمولا باعواملی نظیر فقدان خدمات پایه و اساسی، فقدان امنیت مالکیت زمین، سکونت خانوارهای کمدرآمد و فقیر و وابستگی شدید به فرصتهای شغلی غیر رسمی بیان میشود (رفیعیان، ۱۳۹۰:۲۶۵).
سکونتگاههای غیررسمی پدیدهای گذرا و ناپدید شدنی نیست و در سطح کشورهای در حال توسعه به شدت در حال گسترش است. از این رو، در مهمترین اسناد جهانی و از جمله در اهداف توسعه هزاره به ضرورت بهبود سریع این وضعیت اشاره شده است (صرافی، ۱۳۸۹:۶).
در دیدگاه لیبرال مهمترین دلیل شکلگیری این سکونتگاهها عاما جمعیتی و مهاجرت است. از نظر این مکتب، در مرحلهای از توسعه جوامع، مازاد نیروی کار و تولید به وجود میآید. از این رو موجی از مهاجرت که طبیعی به نظر میرسد از روستاها به شهرها آغاز میشود. این جمعیت وقتی به شهر میرسدبه دلیل عدم توان پاسخگویی شهر در زمینه اشتغال و مسکن به ناچار در سکونتگاههای غیر رسمی سکنی میگزینند. در کل این دیدگاه دلیل اصلی شکلگیری و گسترش این سکونتگاهها را عامل رشد جمعیت میداند و راه حل این مسأله را نیز در کنترل جمعیتی میبینند (داداشپور و علیزاده، ۱۳۹۰).
این نگرش که در مقابل نگرش لیبرالی مطرح میشود شکلگیری اسکان غیر رسمی را در جهان سوم معلول مناسبات و روابط بینالمللی و قدرتهای مسلط جهانی از یک سو و ویژگیهای ملی از سوی دیگر میداند (میرهای، حاتمی نژاد و خدایی، ۱۳۹۱)از نظر آنان وابستگی کشورهای در حال توسعه به کشورهای پیشرفته در نظام جهانی باعث میشود این کشورها نقش تأمین کننده مواد غذایی را از دست داده و تبدیل به واردکننده شوند. در مقابل در شهرهای بزرگ این گونه کشورها، صنعتی شدن اتفاق میافتد. این وابستگی و تحولات ناشی از آن باعث شکاف بین شهر و روستا شده و آغاز مهاجرتهای سنگین روستا- شهری را موجب میشود. این در حالی است که به دلیل سرمایهبر بودن صنعت ایجاد شده، فرصت اشتغال برای تعداد معدودی از افراد فراهم شده و بقیه وارد مشاغل غیر رسمی و سکونت غیر رسمی میشوند (داداشپور و علیزاده، ۱۳۹۰).
از نظر دانشمندان مکتب جامعهگرا، حاشیهنشینی و پیدایش گروههای حاشیهای و فقیر در جامعه شهری کشورهای در حال توسعه ناشی از عملکرد و روند طبیعی تضاد میان کار و سرمایه انباشت سرمایه، رشد ناموزون اقتصادی و بروز تضادهای اجتماعی، تضاد میان زندگی شهری و روستایی، تضاد طبقاتی و… است (حاج یوسفی، ۱۳۸۱)، بنابراین در جریان تحولات ناهماهنگ جامعه، بروز تضادها و مشکلات اجتماعی از جمله حاشیهنشینی امری اجتنابناپذیر است.
در دیدگاه بوم شناسی، با توجه به بافت فیزیکی شهر، ساز و کار پیدایش حاشیه نشینی را توجیه میکنند. نظریهپردازان این گروه معتقدند که حتی اگر گروههای مهاجر قومی و نژادی دیگری نیز در این محلهها ساکن شوند، باز هم این نواحی فقیر باقی خواهند ماند بنابراین مشکل این محلههای فقیرنشین به نواحی خاص آنها برمیگردد و نه به افرادی که در آنجا ساکنند. این مکتب داروینیسم اجتماعی را در مورد شهرها با سکونت به کار گرفته و شکلگیری خاص شهرها را در آزادی امپریالیسم به یک نظام طبیعی عمومی نسبت داده است (میرهای، حاتمینژاد و خدایی ۱۳۹۱).
لازم به ذکر است نظریات دیگری نیز در خصوص علل شکلگیری سکونتگاههای غیر رسمی بیان شده است که از دست میتوان به نظریات مکتب نوسازی، دیدگاه نابرابری، مسئلهگرایان، رویکرد وابستگی، نظریه نظام جهانی والرشتاین، نظریه مهاجرتی مایکل تودارو، نظریه جاذب و دافع راونشین و… اشاره کرد.
در این مرحله به آشنایی با وضعیت شهرنشینی و اسکانهای غیررسمی و آگاهی از چگونگی وقوع آن در دنیا و مقایسه آن با شرایط سکونگاههای غیررسمی در ایران پرداخته میشود.
در این بخش اسکانهای غیررسمی در کشورهای جهان سوم ( جنوب) و کشورهای توسعه یافته (شمال) مورد بررسی قرار میگیرد.
مطالعه شهرنشینی در کشورهای جنوب نشان میدهد که در گذر نیم قرن اخیر جمعیت کشورهای جنوب از ۲۸۷ میلیون نفر (۱۷ درصد کل جمعیت در سال ۱۹۵۰) به حدود ۲ میلیارد نفر (۴۰ درصد در سال ۲۰۰۰) رسیده است و قریب به ۹۰ درصد رشد جمعیت شهری جهان در طول دهه گذشته در کشورهای جنوب رخ داده است (صرافی،۱۳۸۰: ۱۶۴). بنا بر گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ تقریبا دو سوم جمعیت جهان شهرنشین خواهند بود و جهان روستا نشین به شهر نشین تغییر خواهد یافت (ژاکو،۱۳۹۱:۱۸).
اعداد و ارقام فوق نشان میدهد که شهرها با وجود تمام مشکلاتی که با آن سر در گریبان هستند باز هم جاذب جمعیت بوده و توانستهاند اکثریت جمعیت جهان را به نفع خود در اختیار بگیرند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که شهرها حتی زمانی که بدترین شرایط اقتصادی را نیز دارا هستند، میتوانند جاذب جمعیت باشند. ارتباط معیوب بین شهرها و روستاها در کشورهای جهان سوم (جنوب) و توانایی کم روستاها در مقابل شهرها، جریان مهاجرت به سمت شهرها را به وجود آورده و زندگی در حاشیه اقتصاد، اجتماع و کالبد شهر را بر جمعیت مهاجر تحمیل میکند.
شهر نشینی و رشد سریع آن در کشورهای جنوب، تحت تاثیر مسایل اقتصادی- سیاسی و اکولوژی انسانی آنها دارد. مطالعات در زمینه اکولوژی انسانی، نحوه رابطه روستاها با طبیعت و محیط اطراف را عامل تعیین کننده وضعیت آنها بیان میدارد و رشد و توسعه برونزای کشورها عامل اصلی رشد بیرویه شهرها میباشد. اینگونه توسعه که باز تولید فقر در شهرها را بر عهده دارد مشکلات فراوانی را به وجود آورده و وضعیت مسکن و اجتماع شهری را به سوی نابسامانی میکشاند ( هادیزاده،۱۳۸۹:۸۴). بارزترین مشکلی که اوضاع نابسامان اقتصادی و توسعه برونزا در شهرها به نمایش میگذارد؛ ایجاد حاشیه نشینی و زاغهنشینی در کشورهای جنوب میباشد. شرایط اجتماعی و اقتصادی خاص این کشورها بسیاری از برنامههایی که برای حل این معضل اجرا شده اند را با ناکارآمدی مواجه ساخته است. تا به حال شیوههای مختلفی برای حل این پدیده به کار گرفته شده است که هر چند موفقیتهایی را به دست آورده است ولی بعد از مدتی مشکل از محل دیگری سر باز میکند. در کشورهای جهان سوم به جز موارد کمی، راهبردهای حل مشکل اسکانهای غیررسمی تنها ماهیت انتقال مشکل از محلی به محل دیگر را در بر داشتهاند. از میان راه حلهای مختلف، حل معضل سکونتگاههای غیررسمی، برنامههایی چون؛ تخریب مساکن نامناسب، تامین زمین و خدمات و ارتقاء کیفیت سکونت در شهرهای مختلف و در کشورهای گوناگون به کار گرفته شدهاند که از میان این راه حلها، راه حل اول ماهیت ناکارآمد خود را به وضوح و بارها به نمایش گذاشته و دو راه حل دیگر هر کدام مزایا و معایب و موفقیتهایی را در بر داشتهاند.
رویارویی با مسئله سکونتگاههای غیررسمی در بسیاری از شهرهای جهان سوم تحت تاثیر مداخلات سیاسی و امنیتی جامعه قرار گرفته و به دلیل منافعی ( از جمله تأمین نیروی کار ارزان) که سردمداران و طبقات بالای جامعه در تشکیل مناطق فقیرنشین غیررسمی دارند، تصمیمات و اقدامات صورت گرفته، برای حل مشکل با شکست مواجه بودهاند. عدم احساس مسئولیت سیاستمداران و مسئولین شهری، اصلیترین مشکل در حل مسایل مربوط به سکونتگاههای غیررسمی در کشورها بوده و کمبود منابع در مرتبه بعد از آن حائز اهمیت میباشد ( هادیزاده، ۱۶:۱۳۸۲). طرحهای شهری که در کشورهای جهان سوم، کنترل توسعه شهرها را بر عهده دارند به عنوان علت زاغهنشینی و باز تولید آن به شمار میآیند. با این مفهوم که قوانین و مقررات حاکم بر طرحهای شهری با کشیدن حصاری از قانون به دور شهرها، بدون توجه به توان قشر پایین جامعه، به طور واضح و روشن از ورود این گروه اجتماعی به درون محدوده قانونی و خدماتی شهر جلوگیری کرده و گرایش به زاغهنشینی و سکونتگاههای غیررسمی را تقویت مینمایند که این عامل نشان از عدم موفقیت طرحها در کشورهای در حال توسعه میباشد. زیرا ویژگی انتفاع پایینترین قشر جامعه از برنامههای شهری که اصلیترین معیار موفقیت طرحها میباشد در آنها دیده نمیشود.
سکونتگاههای غیررسمی در کشورهای پیشرفته امروزی (شمال) تنها به لحاظ کالبدی و فیزیکی و ویژگیهای کلی با این پدیده در کشورهای جنوب شباهتهایی را به نمایش میگذارند. سکونتگاههای غیررسمی در کشورهای شمال بیشتر در اثر موج بحرانهای اقتصادی و تحولات صنعتی و بیکار شدن مقطعی کارگران به وجود آمدهاند و بعدها جذب این کارگران در بازار شهرها باعث شده است تا آنها محل زندگی خود را تغییر داده و در محل دیگری با عنوان شهروند اصلی شهر سکونتگاههای گزینند و به جای آنها افراد متخلف و قانون گریز ساکن میشوند که اصطلاح “جنگل شهر” به دلیل خصلت ساکنان این نواحی به آنها اطلاق میگردد. البته افراد فقیر شرافتمند نیز در بین ساکنان قانونگریز این سکونتگاهها زندگی میکنند (پیران،۱۳۹۱:۳۲). پدیده سکونتگاههای غیررسمی در کشورهای شمال از بدو پیدایش، حاصل ذات نظام سرمایهداری، اهداف سود طلبانه آن و آنچه که در جوامع امروزی به آن “پیشرفت” اطلاق میگردد، بوده است و در برخی مواقع اسکانهای غیررسمی به شکلهای گتو در جوامع سرمایهداری به صورتی خشن و غیرانسانی شکل میگیرند که نه تنها در آنها اقتصاد پایین ساکنان به چشم میخورد بلکه سقوط اخلاقیات و اجتماع نیز به صورت شدیدی در جریان است.
[۱]– Rober, E.Park
[۲]– Everet, Stone
[۳]– John, Turner
[۴]– Charles, Abrams
تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ را پرداخت نمایید.
ارسال نظر