پیشینه تحقیق بررسی اصطلاح وافدیه، حکومت ممالیک و فراریان (در زمان سلطنت هلاکوخان و قطز) دارای ۵۵ صفحه می باشد فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

فصل اول    ۱
معنی و مفهوم اصطلاح وافدیه و شکل گیری حکومت ممالیک    ۱
۱٫ تعریف واژه وافدیه    ۱
۲٫ حکومت ممالیک مصر و شام ( ۶۴۸ – ۹۲۳ هجری / ۱۲۵۰ – ۱۵۱۷ میلادی )    ۴
الف. ریشه و نژاد و پیشینه ورود ممالیک به مصر :    ۵
ب. چگونگی تأسیس حکومت ممالیک بحری (۶۴۸ – ۷۸۴ ﻫ / ۱۲۵۰ – ۱۳۸۲ م) :    ۷
فصل دوم    ۱۲
فراریان و پناهندگان در عصر هلاکوخان و قطز    ۱۲
۱٫ وافدیه خوارزمشاهی    ۱۲
۲٫ وافدیه شام    ۱۴
۳٫ پناهندگی ابن العبری    ۱۵
فصل سوم    ۱۶
وافدیه و مستأمنین در زمان هلاکوخان و ملک ظاهر یبرس    ۱۶
۱٫ وافدیه به پیش قراولی امرای اولوس جوجی    ۱۶
الف. منشأ و خاستگاه این گروه از فراریان مغول    ۲۰
ب. علل بروز اختلاف میان هلاکوخان و برکه    ۲۲
ج. گرایش خان الوس جوجی به ممالیک مصر    ۲۶
۲٫ فرار و پناهندگی شمس الدین سلار بغدادی    ۲۸
۳٫ پناهنده شدن کرمون أغا    ۳۲
۴٫ وافدیه شیراز    ۳۶
۵٫ وافدیه بغداد    ۴۰
۶٫ وافدیه تاتار (سال ۶۶۲ ﻫ / ۱۲۶۴ م)    ۴۱
۷٫ فرار و پناهندگی جلال الدین پسر دواتدار کوچک    ۴۱
کتابنامه    ۴۶
منابع اصلی :    ۴۶
تحقیقات جدید :    ۴۷
فرهنگ نامه ها    ۴۸
منابع عربی :    ۵۰
منابع انگلیسی :    ۵۱

کتابنامه

ابن خلدون ، عبدالرحمن بن محمد : العبر ( تاریخ ابن خلدون ) ، ترجمه عبدالمحمد آیتی ، جلد ۴ ،  ( بی جا ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ، ۱۳۶۸ ،  چاپ اول ) .

خواند میر ، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی : تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر ، زیر نظر محمد دبیر    سیاقی ، جلد ۳ ، ( تهران ، انتشارات خیام ، ۱۳۵۳ ، چاپ دوم ) .

رشید الدین فضل الله ، الوزیر ابن عماد الدوله ابی الخیر بن موفق علی الدوله : تاریخ مبارک غازانی داستان غازان خان ، به سعی و اهتمام و تصحیح کارل یان ، ( در مطبعه ستفن اویستن در هرتفورد انگلستان ، بی نا ، ۱۳۵۸ هجری قمری مطابق با ۱۹۴۰ میلادی ، بی چاپ ) .

: جامع التواریخ (از آغاز سلطنت هلاکوخان تا پایان دوره غازان خان)، به کوشش بهمن کریمی ، جلد ۲ ، ( تهران ، اقبال ، بی تا ، بی چاپ ) .

میر خواند ، محمد بن خاوند شاه بن محمود : تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاء الملوک و الخلفا ، به تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر ، جلد۵ ، ( تهران ، اساطیر ، ۱۳۸۰ ، چاپ اول ) .

شبانکاره ای ، محمد بن علی بن محمد : مجمع الانساب ، به تصحیح میر هاشم محدث ، ( تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۶۳ ، چاپ اول ) .

ابن فوطی ، کمال الدین عبدالرزاق بن احمد شیبانی : الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه ( الحوادث الجامعه در اخبار و رویدادهای قرن هفتم ) ، ترجمه عبدالمحمد آیتی ، ( تهران ، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ، ۱۳۸۱ ، چاپ اول ) .

القاشانی ، ابوالقاسم عبدالله بن محمد : تاریخ اولجایتو ( تاریخ پادشاه سعید غیاث الدنیا و الدین اولجایتو سلطان محمد طیب الله مرقده ) ، به اهتمام مهین همبلی ، ( تهران ، بنگاه نشر و ترجمه کتاب ، ۱۳۴۸ ، بی چاپ ) .

اهرون ، غریغوریوس ابوالفرج ( ابن العبری ) : ترجمه تاریخ مختصر الدول، ترجمه محمد علی تاج پور و حشمت الله ریاضی ، ( تهران ، انتشارات اطلاعات ، ۱۳۶۴ ، چاپ اول ) .

اهری ، ابوبکر القطبی : تاریخ شیخ اویس ، با مقدمه و ترجمه و حواشی انگلیسی به سعی و اهتمام ین فن لون ، ( لاهه ، چاپخانه اکیسلسیور ، ۱۳۷۳ ، چاپ عکسی ) .

ابن عنبه ، جمال الدین احمد : الفصول الفخریه ، به اهتمام سید جلال الدین محدث ارموی ، (تهران ، نشر علمی و فرهنگی ، ۱۳۶۳ ) .

بناکتی ، فخر الدین ابو سلیمان داود بن تاج الدین ابوالفضل محمد بن داود: تاریخ بناکتی ( روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ و الانساب ) ، به کوشش جعفر شعار ، ( تهران ، انجمن آثار ملی ، ۱۳۴۸ ، بی چاپ ) .

جوزجانی ، منهاج الدین سراج : طبقات ناصری یا تاریخ ایران و اسلام ، به تصحیح و تحشیه عبدالحی حبیبی ،     جلد ۲ ، ( تهران ، دنیای کتاب ، ۱۳۶۳ ، چاپ اول ) .

فصل اول:معنی و مفهوم اصطلاح وافدیه و شکل گیری حکومت ممالیک

۱٫ تعریف واژه وافدیه

در دوره ایلخانان و مملوکان باتوجه به روابط سیاسی توأمان با جنگ و صلح از جانب طرفین،  در مراحل مختلف شاهد حضور افراد و امواج گروه های فراری و پناهنده می باشیم. در منابع عربی از این امواج تحت عنوان «وافدین، وافدون یا وافدیه» و« مستأمنین» یا «تتر المستأمنه»، به معنای گروه های فراری و پناهنده یاد شده است. نقش بسزای وافدیه و مستأمنین در تیرگی روابط میان دو قدرت تازه تأسیس، قابل توجه و دارای اهمیّتی وافر است.

به نظر می رسد با تأمل در مناسبات ایلخانان و مملوکان، نمی توان پیامدهای برجسته و   به تعبیری متأثر شدن طرفین از حضور این افراد وگروه ها را کتمان کرد. اطاعت و انقیاد این گروه ها و گسسته شدن پیوند آنها با هم پیمانان سلف خویش، به قیمت درگیری های متداوم و بروز خصومت و کینه دیرینه میان دو جبهه تمام شد. لیکن بررسی موضع گیری های خاص سیاسی و نظامی طرفین، نیاز مبرمی به تعریف و بررسی نقش این امواج و عناصر و تأثیرات آنان دارد.

وافدیه به سطوح وسیع سواره نظام ترک، کرد یا مغول الاصل اطلاق می شود، که از ایران، عراق، آسیای صغیر و مکان های دیگر به قلمروی ممالیک مهاجرت کرده و خواهان حمایت و بکارگیری از جانب سلطان مصر بودند.[۱] این نیروهای گسترده، اعضای قبایل مغول، سپاهیان بومی مسلمان، امرای سلاجقه روم و اطرافیان آنها، ایوبیان جزیره، ترکمن ها، اعراب بدوی ( بادیه نشین )،[۲] فراریانی از بغداد، سلجوقیان روم و قلمروی پیشین خوارزمشاهیان بودند.[۳]

فراریانی که از قلمروی تحت سلطه مغول ها به سمت ممالیک مصر می گریختند،[۴]    تمایل داشتند که به عنوان پناهنده، به صورت سرباز و امیر، در واحدهای نظامی مملوکان به  کارگرفته شوند.[۵]

واژه «وافدیه»، اسم فاعل از ریشه «وفد» است و به گروهی که دسته جمعی در شهره  گردش می کنند و یا گروهی که به عنوان فرستاده نزد حکام می روند گفته می شود.[۶] احتمالاً، کاربرد    کلمه وافدیه در منابع عربی برای این دسته های فراری و پناهنده، بیشتر به خاطر حرکت گروهی و      جا به جایی دسته جمعی آنان می باشد. ضمن اینکه حرکت امواج وافدیه و عصیان و سرکشی این     دسته های تحت تسلط ایلخانان به شکل گروهی، تا حّد زیادی موجبات شگفتی منابع عربی را   فراهم آورده است.

همچنین لغت «مستأمنین» نیز از ریشه «أمن»، به معنی امان خواستن  [طلب کردن امان و پناه خواهی]، و یا آرامش و امنیت یافتن است.[۷] به همین سبب، به گروه های فراری از سرحدّات ایلخانان، که خواستارامنیت یافتن و پذیرفته شدن نزد ممالیک به عنوان پناهنده بودند، در منابع عربی «مستأمنین» یا پناه خواهندگان و یا پناهندگان[۸] اطلاق شده است.

وافدیه و مستأمنین در  پژوهش های محققان اروپایی، عیناً با همان تلفّظ «Wafidiyya » یا      « wafidun » و «Mustaminun» یا «Mustamina»، آمده است. ضمن اینکه در تعریف و توصیف این گروه ها، از واژگان معادل «refugees » و «immigrants » استفاده شده است. واژه refugees   به چند معنی از جمله؛ فراریان، پناهندگان سیاسی و آوارگان[۹] اشاره دارد. واژه  immigrantsنیز         به معنی مهاجران[۱۰] است.

با توجه به این تعاریف به نظر می رسد، بکار گیری واژه «وافدیه» تنها به دسته هایی اشاره دارد که از قلمروی ایلخانان به سمت مملوکان مصر فرار کرده و پناهنده شده اند. در حالی که  گریختگان از سرزمین تحت سیطره مملوکان مصر و امان یافته در نزد ایلخانان با عناوین دیگری    شناخته شده اند.

دیوید آیالون در مورد فراریان و پناهندگان به قلمروی ایلخانان آورده است:

« تنها جریان امنیّت یافتن و پناهندگی مغولان فراری نزد سلطنت مملوکان مصر وجود نداشت، بلکه در جهت عکس و مقابل هم، یک حرکت مشابه، امّا در مقیاس کوچکتر به وجود آمده بود. امرای مملوک به قلمروی ایلخانان می گریختند و موجبات مزاحمت، آزار دادن و نگران کردن سلاطین مملوک را فراهم می کردند. آنها تحت عنوان [ Muqaffizun ] نامیده می شدند ».[۱۱]

منابع فارسی نیز همانند مورخان عربی که از اصطلاحات خاص و ویژه در قبال فراریان و پناهندگان ایلخانی به قلمروی مملوکان مصر استفاده کرده اند، دسته های فراری به حکومت ایلخانان را با عبارت هایی خاص معرفی نموده اند. امواج دسته جمعی که به ایلی در آمدند [مطیع و فرمانبردار شدند و یا به ایلی رسیدند] و دسته هایی که مطاوعت نمودند [اظهار اطاعت کردند]، گروه هایی که سیورغامیشی یافتند [ مورد رحمت، بخشش و نوازش قرار گرفتند ]، فراریان، پناهندگان و گریختگان   از جمله این اصطلاحات می باشد.

این گروه ها بر خلاف وافدیه در مقیاس و ابعاد کوچکتری شکل گرفته بود و این نکته با بررسی منابع به وضوح یافت می شود. ضمن اینکه، همانگونه که در فصول بعدی به آن پرداخته شده است، عصیان و سرکشی امواج و دسته های فراری از قلمروی ممالیک، بیشتر در نیمه دوم حاکمیت ایلخانان شکل گرفته است.

با توجه به شکل گیری بحثهای دامنه دار در خصوص خصومت های ناشی از تحرکات     پناهندگان و فراریان بین ایلخانان و ممالیک، شناسایی موقعیت دولت ممالیک در آستانه یورش هلاکوخان به شام و مصر، و بررسی چگونگی تشکیل این دودمان ضروری به نظر می رسد.

۲٫ حکومت ممالیک مصر و شام ( ۶۴۸ – ۹۲۳ هجری / ۱۲۵۰ – ۱۵۱۷ میلادی )

مناقشات سیاسی _ نظامی گسترده در بلاد مختلف خلافت اسلامی، مقارن با یورش هلاکوخان مغول به این سرزمین ها، پیامدهای جدیدی را در تحولات منطقه به وجود آورد. در این مقطع قدرتی نضج گرفت که از پذیرش اقتدار و زمامداری مغولان و اندیشه جهانگیری و جهانداری آنان خودداری ورزید. پایه های نخستین این حاکمیت تازه تأسیس، در میانه سده هفتم هجری با منقرض کردن دولت ایوبیان «بنی ایوب» ( ۵۶۷ – ۶۴۸ ﻫ / ۱۱۷۱ – ۱۲۵۰ م )، در مصر بر پا شد.

حکومت جدید از سوی مورخان تحت عنوان «ممالیک» نامیده شد. سلاطین ممالیک بحری همچون سدی استوار در مرزهای غربی ایلخانان، برابر اقدامات توسعه طلبانه مهاجمان مغول      ایستادگی کردند، و اقتدار نظامی خویش را به منصه ظهور رساندند. حکومت آنان در مجموع حدود دویست و هفتاد و پنج سال ( ۶۴۸ – ۹۲۳ ﻫ / ۱۲۵۰ – ۱۵۱۷ م) دوام یافت، و سرانجام عثمانی ها  در سال ۹۲۳ ﻫ / ۱۵۱۷ م آن را منقرض کردند.[۱۲]

برجستگی و در عین حال اهمّیت فوق العاده ممالیک مصر در تحولات داخلی و خارجی، و مناسبات آنان با ایلخانان، خصوصـاً نقد و بررسی نقش گروه های فراری و پناهنده در بروز تحولات مابین طرفین و سایر قدرت های موجود در منطقه مانند سلاجقه روم، ارمنستان صغیر و قبایل عرب   قابل توجه و در خور اعتنا است. به سبب همین تأثیرات جدی و مهّم ممالیک در قلمروی اسلامی،   معرفی و چگونگی شکل گیری و گسترش قدرت آنان در مصر و شام، اجتناب ناپذیر می نماید.

الف. ریشه و نژاد و پیشینه ورود ممالیک به مصر :

«ممالیک» جمع کلمه «مملوک» است، به معنای «وابسته» و «از آن دیگری»[۱۳]، همچنین  به برده ای که به اسارت درآمده و پدر و مادرش برده نبوده اند، اطلاق می شود.[۱۴] از زمان خلافت مأمون عباسی مملوک صرفاً به گروهی از بردگان سفید اطلاق می شد که خلفا، فرماندهان و والیان برجسته دستگاه خلافت عباسی، آنان را از بازار خرید و فروش بردگان سفید می خریدند، و در گروه های نظامی ویژه به کار می گرفتند.[۱۵] شهرهای بخارا، سمرقند، فرغانه، اشروسنه، شاش و خوارزم به عنوان مراکز اساسی صادر کننده بردگان سفید ترک نژاد معروف بودند، زیرا ترکان در این شهرها بصورت اسیر، بنده یا بجای جزیه خرید و فروش شده، و به ممالک اسلامی وارد و سپس به عنوان ممالیک در  سرای خلفاء و بزرگان بخدمت گماشته می شدند.[۱۶]

به هر حال به کارگیری بردگان در نظام حکومتی عباسیان در دولت ایوبیان نیز به شدّت  دنبال شد. ممالیک در اصل بردگان و غلامانی بودند، که بر اثر سیاست نظامی ایوبیان در سپاه  به کار  گرفته شدند. رخنه بیش از حد این بردگان در امور مختلف کشوری و لشکری، موقعیتی  فوق العاده برای تغییر شأن و جایگاه آنان به وجود آورد. این بردگان به مرور زمان به وجاهت و منزلتی خاص نائل آمدند، و بدون هیچ واهمه ای در صدد ترمیم و تثبیت کامل اقتدار خویش، راه را از وجود مخالفان هموار کردند.

همچنین یکی از پژوهشگران وافدیه را به این صورت تعریف می کند: « تغییر و تحولات ناشی از به دست آوردن قدرت نزد مغولان موجب نزاع نظامی می شد که نتیجه آن چند پارگی جامعه قبیلگی مغولی و تقسیم آن به پیروزمندان و شکست خوردگان بود. از آنجا که پیروزمندان عموماً به عقب راندن گروه های شکست خورده می پرداختند، اینان با عشایر خود منطقه تحت نفوذ مغولان را ترک می کردند و به سوی لشکرگاه دشمن یعنی ممالیک روی می آوردند. آنها را    « الوافدیه» می خواندند ». ن . ک ؛ انصاری قمی ، حسن : « قدرت و مشروعیت در دوره ایلخانان مغول » ، معارف ، شماره ۳ ( دوره شانزدهم ) ، آذر – اسفند ۱۳۷۸ ، ص ۷۴ .

  حسن بایبوردی پناهندگی را به این صورت تعریف می کند: « پناهندگی از زمان قدیم در ایران و همه جای عالم سابقه داشته، و هر کس که گناهی مرتکب شده و اطمینان به مروّت و مدارای طرف نداشته، یا از دولت خود ترسیده و روگردان شده است، در جستجوی نقطه امن یا تهیه واسطه و توسل بمقام و محل مناسبی که امنیت او را در مقابل حریف فراهم نماید، پناهنده شده است». ؛ برای اطلاعات بیشتر ر.ک ؛ بایبوردی ، حسن : تاریخ پناهندگان ایران (از خارج به ایران و از ایران به خارج) از صفویه تا اواخر قاجاریه ، (طهران ، انتشارات وحید ، ۱۳۴۹ ، بی چاپ) ، ص۱۲-۱۱٫ دیوید آیالون در تعریف پناه خواهان آورده است : ‘those seeking aman ( security , protection )’ ( آنان امان و امنیت جستجو می کردند ) ن . ک ؛

بیشتر کسانی که پاسداری از مملوک را بر دوش می کشیدند، از قبیله ترکی کومانها cumans)) یا پلوپنزی از روسیه جنوبی بودند. پیش از یورش مغول به روسیه، کومانها سرزمین خود را ترک کرده بودند. آنان یا اسیر شده بودند و یا در بازارهای بردگی به فروش رسیده بودند. ضمن اینکه به عقیده گری گوراس مملوکان از سکاییان اروپایی، که نزدیک دریای آزوف و رودخانه دن سکونت داشتند، جدا شده اند. ر.ک ؛ ساکت ، محمد حسین : «کانون های آموزشی در روزگار مملوکان مصر » ، نشریه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد ، شماره ۴۱ و ۴۲ (پاییز و زمستان) ، ص ۲۰۱ .

طقوش ، محمد سهیل : دولت ایوبیان ، ترجمه عبدالله ناصری طاهری ، (قم ، انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه ، ۱۳۸۰ ، چاپ اول) ، ص ۳۶۶ .

زیاده ، نیکلا . ا : دمشق در عصر ممالیک ، ترجمه جلال الدین اعلم ، (تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ، ۱۳۵۱ ، بی چاپ) ، ص۲۰ ؛ طقوش : دولت ایوبیان ، ص۳۶۶ – ۳۶۷ .

زیدان ، جرجی : تاریخ تمدن اسلام ، ترجمه و نگارش علی جواهر کلام ، (تهران ، امیر کبیر ، ۱۳۸۴ ، چاپ یازدهم) ، ص ۸۰۵ ؛ طقوش : همان ، ص۳۶۶ – ۳۶۷ .

Ayalon , david . “The wafidiya in the mamluk kingdom” . hyderabad , deccan .1951.p 90.

حییم ، سلیمان : فرهنگ معاصر کوچک انگلیسی _ فارسی ، (تهران ، انتشارات فرهنگ معاصر ، ۱۳۸۵ ، چاپ سیزدهم) ، ص۵۴۵ .

همان : ص ۲۸۷ .

[۱۱]. Ayalon , David .” The great  yasa of changiz khan” (A  reexamination–part c1) . studia slamica . NO 36 . 1972 . p136.

شبارو ، عصام محمد : دولت ممالیک و نقش سیاسی و تمدنی آنان در تاریخ اسلام (۶۴۸ – ۹۲۳ ه / ۱۵۱۷ – ۱۲۵۰ م) ، ترجمه شهلا بختیاری ، (قم ، انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه ، ۱۳۸۰ ،     چاپ اول) ، ص۱۷- ۱۸ .

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.