پیشینه تحقیق مفهوم شناسی غرض، محتوا و تناسب و اهمیت و ضرورت علم مناسبت و نظریه هدفمندی سوره ها  دارای ۳۴ صفحه می باشد   فایل پیشینه تحقیق به صورت ورد  word و قابل ویرایش می باشد. بلافاصله بعد از پرداخت و خرید لینک دنلود فایل نمایش داده می شود و قادر خواهید بود  آن را دانلود و دریافت نمایید . ضمناً لینک دانلود فایل همان لحظه به آدرس ایمیل ثبت شده شما ارسال می گردد.

فهرست مطالب

۱-۱- مقدّمه    ۲
۱-۲-‌ مفهوم شناسی    ۳
۱-۲-۱-‌ غرض    ۳
۱-۲-۲- هدف    ۴
۱-۲-۳-‌ مقصود    ۴
۱-۲-۴- موضوع    ۵
۱-۲-۵- محتوا    ۵
۱-۲-‌۶- تناسب    ۶
۱-۳- تعریف علم مناسبت یا تناسب    ۷
۱-۳-۱- اهمیت و ضرورت علم مناسبت و نقش آن در تفسیر قرآن:    ۷
۱-۳-۲- پیشینه علم مناسبت:    ۸
۱-۳-۳- اقسام مناسبت در قرآن:    ۱۱
۱-۴- هدفمندی سوره‌ها    ۱۴
۱-۴-۱- وحدت غرض یا وحدت موضوع ملاک وحدت سور    ۱۷
۱-۴-۲- سیر تطور تاریخی وحدت سور    ۱۹
۱-۴-۳- بستر و پایه نظریه وحدت غرض آیات سورهها    ۲۳
۱-۴-۴- ویژگی‌های نظریه هدفمندی سوره‌ها    ۲۴
۱-۴-۵- ملاک دستیابی غرض    ۲۶
کتابنامه    ۲۹

کتابنامه

قرآن

فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت، دوم، ۱۴۱۰ ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، سوم، ۱۴۱۴ ق.

قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت، ۱۳۷۷٫

آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران: نشرنی، دوازدهم، ۱۳۸۹٫

قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه، ششم، ۱۳۷۱ ش.

دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه، تهران: دانشگاه تهران، بی­چا، ۱۳۴۱ه ش.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه سید غلامرضا خسروى حسینى، تهران: انتشارات مرتضوى، دوم، ۱۳۷۵ ش.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیه، اول، ۱۴۱۲ ق.

ابن فارس، مقاییس اللغه، بیروت: دارالاحیا، بی چا.

المصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، بی­چا، ۱۳۶۰٫

بهجت­پور، عبدالکریم، تفسیر تنزیلی، مبانی، اصول، قواعد، فوائد، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۰٫

بهجت­پور، عبدالکریم، همگام با وحی تفسیر تنزیلی(به ترتیب نزول)، قم: تمهید، اول، ۱۳۹۰٫

جعفر شرف الدین، الموسوعه القرآنیه، خصائص السور، بیروت: دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه، اول، ۱۴۲۰ ق.

 ۱-۱- مقدّمه

قرآن کریم معجزه الهی آخرین پیامبر آسمانی، کلام پروردگار و گنجینه­ای تمام نشدنی است که با هدف و رسالت هدایت و تربیت عملی مخاطبان، نازل شده است، مجموعه­ای از سوره­ها و آیات که هر کدام مصادیق گفتاری تربیتی است و اجزایی برای آن هدف کلی و کلان شمرده می­شود. حال انسان جستجو­گر برای دست­یابی به معارف این کتاب و درک بهتر حقایق آن و رسیدن به مراد خدا، نیازمند آن است که بداند غرض و مقصود هر یک از سور که چیزی فراتر از تناسب و ارتباط آیات است، چیست؟ به عبارتی یکی از ابعاد شگفت انگیز قرآن کریم، تناسب آیات آن با یکدیگر است که هر خواننده متفکری با قرائت قرآن و دقت در آیات یک سوره، چه کوچک و چه بزرگ به نظم و ارتباط شگفت انگیز آن پی­می‌برد، گرچه یک جا نازل نگشته­ و به صورت پراکنده با فاصله‏های زیاد یا کم، نازل شده باشند؛ اما با دقتی که دانشمندان- به ویژه در عصر اخیر- در محتوای سرتاسر هر سوره انجام داده‏اند به این نتیجه رسیده‏اند که هر سوره، هدف خاصی را دنبال می‏کند که جامع میان آیات هر سوره است و وحدت سیاق سوره را تشکیل می‏دهد و هم­چنین باعث تعاقب و ارتباط سور در ترتیب نزول شده است و در نتیجه می­تواند ما را به منظور خدای متعال نزدیک گرداند.

گرچه پیشینیان به اهمیت و ارزش تناسب و ارتباط آیات پی برده بودند، اما قرآن‌پژوهان متأخر جون علامه طباطبایی ضمن تأکید بر روابط آیات، آن را از منظر جدیدی نگریسته و اعلام کرده‌اند که هر سوره دارای غرض واحدی است که در نشان دادن به هم پیوستگی آیات آن نقش بسزایی دارد، و اولین وظیفه­ی هر مفسر پیش از ورود به تفسیر آیات، به دست آوردن و کشف روح حاکم بر سوره‌هاست، تا در پرتو آن بتواند به مقاصد و جزئیات سوره دست یابد.

اگر نظریه «وحدت غرض سوره‌ها» به بار نشیند و سیمای آن از پس زنگار شبهات رخ نماید، آثار و برکات آن در همه­ی مباحث قرآنی اعم از علوم قرآنی و کتب تفسیری آشکار خواهد شد. اما علی رغم نظریه «وحدت غرض سوره‌ها» برخی از مفسران برای ایجاد انسجام و وحدت میان آیات سوره‌ها ملاک موضوع را پذیرفته‌اند و قائل به وحدت موضوعی هستند، اگرچه قائلان به این نظریه از هدف سوره به عنوان عامل وحدت، سخن می‌گویند لکن موضوع سوره را مقصود آن میدانند اما نظر صحیح  آن است که انسجام مجموعه از غرض و مقصود آن شناخته می‌شود.

به عبارت دیگر، موضوع، معیار وحدت سوره نیست؛ زیرا کمتر سوره ای می‌توان یافت که دو یا چند موضوع متنوع در آن وجود نداشته باشد.با توجه به مطلب فوق متوجه می‌شویم که وحدت موضوعی در تمام سوره‌های قرآن قابل اثبات نیست.

یکی دیگر از جلوه های تناسب و ارتباط در ساختار قرآن کریم، مناسبت‌های موجود میان سوره های آن است. این موضوع از سوی بسیاری از مفسران و پژوهشگران علوم قرآن بررسی و پی گیری شده و حجمی از تفاسیر و کتاب‌های علوم قرآن را به خود اختصاص داده است.

بی هیچ ابهامی روشن است که اعتقاد به وجود تناسب میان سوره‌ها منوط به پذیرش نظریه توقیفی بودن ترتیب آن‌ها در مصحف است، بر همین اساس همواره کسانی از تناسب سور سخن گفته که به توقیفی بودن چینش همه آن یا دست کم اکثریت قریب به اتفاق شان اعتقاد داشته‌اند زیرا فقط با این فرض است که می‌تواند از وجود مناسبت‌های واقعی سخن گفت.

اما در مقابل نظریه­ی توقیف در ترتیب سور، نظر و رأی اکثر علما اجتهاد در ترتیب سور است.  وبزرگانی چون:آیت­الله خویی، معرفت و… بر این نظرند که نوع قرار گرفتن سور هیچ جنبه توقیف شرعی نداشته، به همین خاطر هیچ اصالتی برای تناسب‌های ادعا شده قائل نیستند.

۱-۲-‌ مفهوم شناسی

از آن‌جا که در این رساله هدف ما بررسی تناسب و انسجام آیات درون سوره و تناسب بین سور می­باشد از این جهت به واژه­شناسی کلمات ذیل می­پردازیم.

۱-۲-۱-‌ غرض

غرض مصدر و جمع آن اغراض است و آن را مترداف هدف گرفته­اند.[۱]

همچنین به هدفی که به سوی آن تیراندازی می­شود نیز معنا شده است.[۲]

مترادف هدف به معنای هدف، مقصود، نیت، مراد، خواسته، منظور و مقصود است.[۳]

هدفی که مقصود از تیرانداختن است، سپس به صورت اسمی برای هر  غایت و هدفی که برای رسیدن به آن تلاش می­­شود به کار می­رود.[۴]

غرض، معنی مقصود را هم در خود دارد و در کاربردهای قرآن به کار نرفته است.

۱-۲-۲- هدف

در لغت به معنی چیزی است که آن را برای تیراندازی برافراشته و به سوی آن تیراندازی می‌کنند.[۵]

بعضی آن را با غرض مترادف دانسته‌اند.[۶] لازم به ذکر است که کلمه هدف در قرآن به کار نرفته است.

در معنای اصطلاحی مراد از هدف، همان چیزی است که انسان و هر موجود مختاری از کار که انجام می‌دهد آن را دنبال می‌کند یعنی در عالم وجود نمی‌توان هیچ کاری را تصور کرد که بدون هدف باشد.

۱-۲-۳-‌ مقصود

ریشه­ی صرفی آن قَصَدَ است و به معنای توجه و انجام کاری یا به معنای میانه­روی به کار می­رود^[۷]

مقصود اسم مفعول از ریشه­ی قَصَدَ به معنای قصد شده و نیت شده است.^[۸]

اراده­شده، آهنگ­شده، قصدشده، مراد، نیت، خواهش و غرض.^[۹]

منظور، هدف و خواسته.^[۱۰]

مقصود مترادف با هدف و غرض است و معانی نزدیک به هم دارند. لازم به ذکر است که واژه مقصد در استعمالات قرآنی به کار نرفته است و دو واژه­ی هم ریشه­ی آن، قصد و قاصد به کار رفته در قرآن معنایی غیر از این دارد.

در نهایت باید گفت ۳ واژه­ی یادشده در بالا همسو ونزدیک به هم هستند و مراد ما از آن‌ها در این رساله یکسان است.

 ۱-۲-۴- موضوع

موضوع، اسم مفعول از مصدر وضع که به معنای پایین گذاشتن، مثل گذاشتن بار به زمین و ایجادکردن و ساختن است که در این صورت معنای پایین نهاده شده، خلق شده و ایجاد شده می‌یابد.[۱۱]

در فرهنگ فارسی نیز موضوع دو معنا دارد:

۱- نهاده شده، وضع شده. ۲- امر مورد بحث، چیزی که درباره­ی آن بحث کنند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود مراد ما از واژه موضوع در این رساله، همان معنایی که در فرهنگ فارسی برای آن مشخص شده است، می­باشد که به معنای واژه محتوا در فرهنگ عرب نزدیک است.

۱-۲-۵- محتوا

محتوا از ریشه حوی است که در اصل به معنای جمع­کردن، شامل و متضمن­شدن است. این واژه اسم مفعول به معنای مضمون و شامل است. به طور مثال «مُحْتَوَیاتُ الکتاب» به معنای فهرست کتاب است.[۱۲]

بنابراین منظور از موضوع سوره، محتوا یا به عبارتی مضمون آن، آن چه سوره شامل آن است.

در این صورت این واژه تفاوت معنایی بنیادین با واژه های غرض و هدف و مقصود دارد که نباید با آن‌ها خلط شود.

۱-۲-‌۶- تناسب

«مناسبت» در لغت به معناى پیوند و اتصال دو چیز با یکدیگر[۱۳]، همانندى، قرابت و نزدیکى است [۱۴]و در اصطلاح به پیوند میان دو چیز به هر جهتى که باشد اطلاق می‌شود. مناسبت گاه در پدیده هاى عینى و خارجى و گاه در نوشته‌هاست؛ اما در علوم قرآنى، این اصطلاح محدودتر می‌شود و به پیوندِ میان بخش‌های یک آیه یا دو یا چند آیه با هم و نیز ارتباط سوره اى با سوره هاى دیگر، اطلاق می‌شود. در مکتوبات علوم قرآنى، هر یک از واژگانِ «اتساق» و «تناسق»، به معناى تناسب به کار رفته است.

تَنَاسَقَ از ریشه­ی نسق در لغت به معنای با هم آراسته و تنظیم شدن، با یکدیگر پیوند داشتن آمده است.[۱۵] نسق، تناسق در سخن، به معنای گفتاری است که بر یک نظام واحد و منسجم ترتیب یافته است.[۱۶]

یکی از ابعاد شگفت انگیز قرآن کریم «تناسب آیات آن با یکدیگر است» هر خواننده متفکری با قرائت قرآن و دقت در آیات یک سوره، چه کوچک و چه بزرگ به نظم و ارتباط شگفت انگیز آن پی­می‌برد، گرچه یک جا نازل نگشته و به صورت پراکنده با فاصله‏های زیاد یا کم نازل شده باشند؛ زیرا پراکندگی در نزول آیات که به جهت مناسبت‏های گوناگون بوده- طبیعتاً – اقتضا می‏کند میان هر دسته آیاتی که به مناسبتی نازل گشته با دسته دیگر که به مناسبت دیگری نازل گشته است، رابطه و تناسبی وجود نداشته باشد و این پراکندگی در نزول بایستی در چهره مجموع آیات هر سوره به خوبی هویدا باشد، با دقتی که دانشمندان- به ویژه در عصر اخیر- در محتوای سر تا سر هر سوره انجام داده‏اند به این نتیجه رسیده‏اند که هر سوره، هدف خاصی را دنبال می‏کند که جامع میان آیات هر سوره است و وحدت سیاق سوره را تشکیل می‏دهد و آن­چه در این مجال مورد نظر است، همین وحدت غرض است که چیزی فراتر از تناسب و ارتباط آیات است.

با همین مقدمه وارد بحث می‌شویم و برای تفصیل بهتر ابتدا با علم تناسب، اهمیت آن، پیشینه و اقسام آن آشنا شویم.

[۱]– خلیل ابن احمد فراهیدی، ترتیب کتاب العین، قم: انتشارات اسوه، اول، ۱۴۱۴ ق، ج ۲ ص ۱۳۳۸٫

[۲]– دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه، تهران: دانشگاه تهران، بی­چا، ۱۳۴۱، ج ۳۴ ص ۱۵۲٫ زبیدی، سید مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر، بی­چا، ۱۴۱۴، ج۱۰ ص ۱۰۷٫

[۳]– آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران: نشرنی، دوازدهم، ۱۳۸۹، ص ۴۷۹٫

[۴]– راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیه، اول، ۱۴۱۲ ق، ج۱، ص ۶۰۵٫

[۵]– ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، سوم، ۱۴۱۴ ق، ج ۹، ص ۳۴۵٫

[۶] – لسان العرب، پیشین، ص ۵۳-۵۲٫ ترتیب کتاب العین، پیشین، ص ۱۸۷۴٫

[۷] – المصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، بی­چا، ۱۳۶۰، ج ۹ ص ۲۶۹٫

[۸] – همان.

–[۹]  فرهنگ معاصر عربی- فارسی، پیشین، ص ۵۴۴٫

[۱۰] – فرهنگ فارسی، پیشین، ج ۴ ص ۴۴۴۱٫

[۱۱]– قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه، ششم، ۱۳۷۱ ش، ج‏۷، ص ۲۲۴ .  راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیه، اول، ۱۴۱۲ ق، ص۸۷۴٫ مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج‏۱۳، ص ۱۳۰٫

[۱۲]– فرهنگ ابجدی الفبائی عربی – فارسی، پیشین، ج۱، ص ۳۴۷ و ۷۸۸٫ فرهنگ معاصر عربی- فارسی، پیشین، ص ۱۵۰٫

[۱۳]– ابن فارس، مقاییس اللغه، بیروت: دارالاحیا، ج ۵، ص ۴۲۳ ـ ۴۲۴٫

[۱۴]– ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، سوم، ۱۴۱۴ ق، ج ۱۴، ص ۱۱۸ ـ ۱۱۹٫

[۱۵]– البستانی، فواد افرام،  فرهنگ ابجدی الفبائی عربی – فارسی، رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی، . ش۱۳۷۰ ، ص۱۳۹٫

[۱۶]– لسان العرب، پیشین، ج‏۱۰، ص: ۳۵۳

تمامی فایل های پیشینه تحقیق و پرسشنامه و مقالات مربوطه به صورت فایل دنلودی می باشند و شما به محض پرداخت آنلاین مبلغ همان لحظه قادر به دریافت فایل خواهید بود. این عملیات کاملاً خودکار بوده و توسط سیستم انجام می پذیرد. جهت پرداخت مبلغ شما به درگاه پرداخت یکی از بانک ها منتقل خواهید شد، برای پرداخت آنلاین از درگاه بانک این بانک ها، حتماً نیاز نیست که شما شماره کارت همان بانک را داشته باشید و بلکه شما میتوانید از طریق همه کارت های عضو شبکه بانکی، مبلغ  را پرداخت نمایید.